برخی تصور می‌کنند تئاتر عروسکی فقط برای کودکان است!

قیس یساقی نویسنده و کارگردان نمایش عروسکی «جک نارن» که از ۱۸ تیر در تئاتر هامون روی صحنه می‌رود، درباره روند شکل‌گیری این اثر نمایشی گفت: نمایشنامه «جک نارن» از یک واقعه تاریخی الهام گرفته است. روایت اصلی اثر به جنگ فرانسه و هلند در قرن ۱۷ میلادی برمی‌گردد. این واقعه را دستمایه طنز قرار دادیم و در کنار آن، چند قصه آشنای دیگر را نیز وارد روایت کردیم.

وی افزود: نسخه اولیه نمایشنامه در سال ۱۳۹۵ نوشته و با شکل و نام دیگری در مشهد اجرا شد. در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۲، نمایشنامه برای یک اجرای عروسکی بازنویسی شد. نسخه فعلی تفاوت‌های زیادی با نسخه اولیه دارد به‌ویژه در ساختار روایی. با این حال، اسکلت اصلی و پلات کلی ماجرا همان قصه سال ۹۵ است.

یساقی درباره روند شکل‌گیری نمایش عروسکی «جک نارن» توضیح داد: بعد از بازنویسی متن، طراحی‌ها را آغاز کردیم. ابتدا طراحی کاراکترها شکل گرفت، سپس طراحی صحنه و ساختار موسیقایی کار هم‌زمان پیش رفتند. در همین مسیر به ایده‌های تازه‌ای رسیدیم. پیش‌تولید نمایش حدود سه تا چهار ماه زمان برد و پس از آن نیز تقریباً سه ماه تمرین داشتیم. در مجموع، شش ماه درگیر پیش‌تولید و تمرین بودیم تا نمایش برای جشنواره آماده شود.

وی ادامه داد: «جک نارن» ابتدا در جشنواره عروسکی تهران-مبارک شرکت کرد و خوشبختانه مورد توجه قرار گرفت و ۶ عنوان جشنواره‌ای کسب کرد. سپس مدتی وقفه افتاد تا از اردیبهشت امسال اجرای عموم خود را در تالار قشقایی آغاز کرد و پس از آن از ۱۸ تیر در تئاتر هامون روی صحنه می‌رویم.

این کارگردان تئاتر با اشاره به دشواری‌های تولید نمایش عروسکی، عنوان کرد: تولید نمایش عروسکی با چالش‌های زیادی همراه است مثل طراحی و ساخت عروسک‌ها، دکور، و مسائل فنی هزینه زیادی به یک گروه تحمیل می‌کند. اما به نظر من، چالش اصلی ساخت نمایش عروسکی، مالی نیست بلکه مسئله مهم‌تری وجود دارد که به شناخت مخاطب از تئاتر عروسکی مربوط می‌شود.

وی با اشاره به تصور اشتباه عامه مخاطبان درباره تئاتر عروسکی، یادآور شد: همچنان بسیاری از مخاطبان تصور می‌کنند که تئاتر عروسکی فقط برای کودکان و نوجوانان است. همین باعث می‌شود که نمایش‌هایی که برای بزرگسالان طراحی می‌شوند، ابتدا با تردید مواجه شوند. در این سال‌ها، ۲ نمایش عروسکی برای بزرگسالان تولید کردیم که در تهران هم روی صحنه رفتند و حالا خوشحالیم که با استقبال خوبی روبه‌رو شده‌اند.

وی افزود: فکر می‌کنم بعد از اجرای «مثلث» که بیش از یک سال روی صحنه بود، توانستیم این ذهنیت را تا حدودی اصلاح کنیم. لااقل برای آن بخشی از تماشاگران که ما را دنبال می‌کنند، حالا این موضوع جا افتاده که نمایش عروسکی می‌تواند برای بزرگسالان هم تولید شود. این یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که هنرمندان تئاتر عروسکی با آن روبه‌رو هستند.

یساقی درباره اینکه آیا پس از موفقیت اثر قبلی، برای ساخت نمایش تازه دچار وسواس شده یا نه، توضیح داد: این سوال واقعاً سوال مهمی است. بله، یکی از دغدغه‌های اصلی من همین بود. بعد از «مثلث»، هم از سوی مخاطبان عام و هم از سوی مخاطبان خاص و منتقدان، لطف و توجه زیادی دیدیم. همین باعث شد که درگیر این وسواس بشویم که نمایش بعدی چه باید باشد. اینکه اگر بهتر از قبلی نشود، حداقل هم‌ترازش باشد.

وی افزود: از جایی به بعد تصمیم گرفتم خودم را درگیر این مقایسه نکنم. همان‌طور که در «مثلث» هم از ابتدا نگران خروجی نبودیم و فقط روی لذت بردن از روند تولید تمرکز کردیم، در «جک نارن» هم تلاش کردیم که در پروسه تولید به خودمان خوش بگذرد. ما در مرحله تولید، مهم‌ترین مسئله‌ای که در نظر گرفتیم این بود که خودمان از ساخت این اثر لذت ببریم. اگر این لذت در کار نبود، شاید اصلاً کار را جلو نمی‌بردیم.

یساقی در مورد حال و هوای موجود در حین تولید نمایش عروسکی «جک نارن»، عنوان کرد: خوشبختانه همین رویکرد باعث شد که در طول مراحل تولید، حال خوشی داشته باشیم. پس از حدود ۲۰ اجرای موفق در تالار قشقایی، بازخوردهای بسیار خوبی از مخاطبان گرفتیم، به‌ویژه از کسانی که «مثلث» را دیده بودند. به نظرم این بازخوردها، بسیاری از نگرانی‌های اولیه ما را رفع کرد.

یساقی در بخش پایانی سخنان خود درباره شیوه کارگردانی نمایش نیز توضیح داد: در اجرای «جک نارن» تلاش کردیم منطق روایی به شکلی چیده شود که ارتباطی روشن و قابل درک بین جهان واقعی نمایش و جهان عروسکی شکل بگیرد. این منطق از ابتدا برای مخاطب توضیح داده می‌شود تا تماشاگر با یک قرارداد ذهنی وارد فضای نمایش شود و درگیر این نشود که چرا نمایش عروسکی است. این نوع مواجهه باعث می‌شود جهان روی صحنه برای مخاطب ملموس‌تر شود، همین مسئله، یعنی ایجاد منطق تصویری و محتوایی، به ارتباط بهتر مخاطب با نمایش کمک می‌کند. بسیاری از کسانی که آشنایی کمتری با نمایش‌های عروسکی دارند، ممکن است در مواجهه با یک اثر صرفاً عروسکی دچار فاصله شوند. اما آنچه ما در این اجرا طراحی کردیم، این مشکل را تا حد خوبی برطرف کرده است.

نمایش «جک نارن» به نویسندگی و کارگردانی قیس یساقی در بیستمین جشنواره عروسکی تهران-مبارک موفق به کسب جوایزی چون بهترین کارگردانی، بهترین بازی‌دهندگی و صداپیشگی، بهترین طراحی صحنه، تقدیر نویسندگی و بهترین متن، بهترین طراحی نور و بهترین طراحی لباس شد.

نخستین اجرای عمومی این نمایش پس از جشنواره از ۲۵ اردیبهشت تا ۲۲ خرداد در تالار قشقایی مجموعه تئاترشهر اتفاق افتاد.

نمایش «جک نارن» در دور دوم اجراها از ۱۸ تیر در تئاتر هامون روی صحنه خواهد رفت. محمد لقمانیان، فرشاد قاسمی، محمدجواد مهدیان و قیس یساقی گروه بازی دهندگان عروسک‌ها را تشکیل می‌دهند.