سیدجواد هاشمی:
متولیان سینمای کودک شناختی از کودکان ندارند/ با اکران همزمان پنج فیلم کودک فروش کمتر خواهد بود
سیدجواد هاشمی با اشاره به اینکه برای اولین بار در تاریخ سینما همزمان پنج فیلم کودک و نوجوان در حال اکران است، تأکید کرد: در این شرایط طبیعی است که فقط یک یا نهایتاً دو فیلم در سبد خانواده‌ها باشد و این منجر به فروش کمتر همه فیلم‌ها می‌شود.
فیلم سینمایی «جزیره فضایی» اثری کودک و نوجوان به نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی سیدجواد هاشمی است که در سینماهای کشور اکران شده و تا امروز نزدیک به ۸۰۰ میلیون تومان فروش داشته است.
«جزیره فضایی» در واقع قسمت دوم فیلم سینمایی «تورنادو» است و ادامه قصه این فیلم را روایت می‌کند که بازیگرانی چون اکبر عبدی، کامران تفتی، بهنوش بختیاری، ارسلان قاسمی و الناز حبیبی در آن ایفای نقش کرده‌اند.
سیدجواد هاشمی در سال‌های اخیر ساخت چندین اثر کودک و نوجوان سینمایی را به عنوان کارگردان در کارنامه خود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به فیلم‌های «پیشونی سفید»، «تورنادو» و «شهر گربه‌ها» اشاره کرد. با توجه به اینکه جدیدترین اثر سینمایی این کارگردان نیز اثری کودک و نوجوان است، با او درباره «جزیره فضایی» و سینمای کودک و نوجوان گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
از شرایط اکران و میزان استقبالی که از فیلم سینمایی«جزیره فضایی» صورت گرفته، رضایت دارید؟
متأسفانه تمامی فیلم‌های در حال اکران سینمای ایران از روز جمعه ۱۶ دی تا چهارشنبه نهایتاً یک میلیارد تومان یا کمی بیشتر بوده درحالیکه یک نمایشگاه اتوموبیل در یک روز بیشتر از فروش یک هفته کل سینمای ایران درآمد دارد. این شرایط اصلاً مساعد نیست ولی من از آنجا که نزدیک به پنج سال از ساخت فیلمم می‌گذرد و سرمایه تولید ساکن مانده بود، چاره‌ای جز اکران نداشتم.
برای اولین بار در طول تاریخ سینمای ایران همزمان پنج فیلم کودک در حال اکران هستند که چهار اثر کودک جزو شش فیلم پرفروش اکران است و این در حالی است که ما تبلیغات مناسبی نداریم و از تبلیغات محیطی و تلویزیون محروم هستیم. «پسر دلفینی»، «لوپتو»، «بام‌بالا» و «جزیره فضایی» چهار فیلم پر فروش اکران شده در سینمای کودک هستند و این مشخص است که سبد خانواده برای یک یا نهایتاً دو فیلم کودک جا داشته باشد.
با این حال باید بگویم هیچگاه سینمای کودک نتوانسته روزی ۴۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد اما امروز سینمای کودک به واسطه اکران چندین فیلم چنین فروشی دارد و از این منظر اتفاق امیدوارکننده‌ای است که اگر فعال باشد می‌تواند مورد اقبال قرار بگیرد.
این فروش بی‌سابقه‌ای که برای سینمای کودک در این روزها رقم خورده، در حالیست که بسیاری سینمای کودک ایران را نسبت به سینمای جهان ضعیف‌تر می‌دانند. با این حال به نظر شما چرا کودکان ایرانی همچنان از این فیلم‌ها استقبال می‌کنند؟
از بین فیلم‌های کودکی که در حال اکران هستند چهار اثر جزو پرهزینه‌ترین فیلم‌های سینمای کودک به حساب می‌آیند. با وجود اینکه دو فیلم از این آثار انیمیشن هستند من مدعی هستم که «جزیره فضایی» از همه آثار پرهزینه‌تر هم ساخته شده و بودجه ساخت این پنج فیلمِ در حال اکران به اندازه یک فیلم خیلی معمولی هالیوودی که برای کودک و نوجوان ساخته می‌شود هم نیست. به یاد دارم وقتی فیلم «شهر گربه‌ها» را می‌ساختم فیلمی کودک در هالیوود ساخته شده بود که ۴۰۰ برابر فیلم من بودجه داشت و با آن بودجه می‌شد ۴۰۰ بار «شهر گربه‌ها» را ساخت در حالیکه همین فیلم پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران در حوزه ویژوال افکت، طراحی لباس، دکور و گریم بود. این تفاوت نشان‌دهنده عقب‌ماندگی وعدم توجه به سینمای کودک است.
برای برخی فیلم‌هایی که در این شرایط حاضر به اکران می‌شوند، سوبسید‌ها و حمایت‌هایی در نظر گرفته می‌شود. آیا از «جزیره فضایی» هم حمایت‌هایی صورت گرفت؟
هیچ حمایت دولتی صورت نگرفت. من برای فیلم «شهر گربه‌ها» وامی گرفتم که همچنان درگیر پرداخت این وام هستم و با کمک مسئولان صندوق کارآفرینی توانستم امهال بگیرم تا مجبور به فروش چیزی برای تسویه حساب قسط‌ها نشوم. نه تنها کمک مادی و معنوی از من نشد بلکه بارها برای من مشکل ایجاد کردند و اذیت شدم.
به نظر می‌رسد از من انتظار ندارند که برای کودکان فیلم شاد بسازم در حالیکه من ۳۰ سال معلم بودم و اگر رزمنده هم بودم دلیلی بر این نیست که حال و هوای ذهنی‌ام در جهت فیلم شاد ساختن برای کودکان نباشد. من برای بچه‌ها ارزش قائل هستم ولی انتظار ندارند من برای آن‌ها فیلم بسازم و شاید اگر همین فیلم‌ها را شخص دیگری بسازد مورد تشویق هم قرار بگیرد و ممانعتی برای او وجود نداشته باشد. برایم بسیار عجیب است که یکی از مسئولان سینما به من می‌گوید؛ "تو چرا چنین فیلم‌هایی می‌سازی؟". من نمی‌دانم این جمله چه معنایی دارد، مگر باید فقط فیلمسازانی چون مرضیه برومند فیلم بسازند و سیدجواد هاشمی حق فیلم ساختن ندارد؟ فکر می‌کنم به دلیل این نگاه نامعقول کسی به من کمک نمی‌کند.
من ساخت فیلم «شهر الاغ‌ها» را به نویسندگی حمزه صالحی به بنیاد سینمایی فارابی پیشنهاد دادم و آن‌ها این فیلم را رد کردند و فیلمنامه نسبتاً خوبی که تماشاگرپسند نبود را به من پیشنهاد دادند.
با توجه به اینکه پنج سال از ساخت فیلم «جزیره فضایی» گذشته، آیا این گذر زمان باعث نشد که در قصه و حتی جلوه‌های بصری این فیلم کهنگی ایجاد شود؟
نه چنین عقیده‌ای ندارم چراکه در سال ۱۳۹۰ من فیلمی برای کودکان ساختم که امروز کودکانی که به سن ۵ یا ۶ سالگی رسیده‌اند این فیلم را دانلود می‌کنند و می‌بینند. به نظر من «جزیره فضایی» با توجه به اینکه وجه خیال‌انگیز متناسب با روحیه کودکان و نوجوانان دارد همچنان در روند تولید فیلم‌های کم‌مایه، ضعیف، ارزان قیمت و دور از فضای ذهنی کودکان می‌تواند همچنان فیلمی تازه و نو باشد.
در «جزیره فضایی» شاید برای اولین بار در یک فیلم کودک ایرانی به مفهوم عشق پرداخته شده است. به نظر شما پرداختن به این مفهوم چقدر برای کودکان امروز ایران مناسبت دارد؟
پرداختن مفهوم عشق برای کودکان امروز بسیار مهم است. همه افتضاحات اخلاقی دنیا از نبود عشق اتفاق می‌افتد. اگر نگاهی به فیلم‌های بزرگ و تاریخ‌ساز سینمای کودک در دنیا داشته باشیم متوجه می‌شویم که قطعاً در آن‌ها عشق وجود دارد. «سیندرلا»، «سفید برفی» یا حتی «شرک» و «هکلبری‌فین» فیلم‌های کودکی هستند که در این گونه سینمایی درخشان هستند و به مفهوم عشق پرداخته‌اند. این معجزه الهی را در قالب آموزش عشق‌ورزی را برای پاک کردن ذهن کودک و نوجوان در جهت آینده‌سازی باید جدی بگیریم.
آیا پرداختن به این موضوع در قالب فیلم کودک مشکل‌ساز نبود؟
حساسیت‌ها دلیلی بر این نیست که ما واقعیت‌ها را نگوییم. من فکر می‌کنم در عرصه سینما و مخصوصاً در بخش کودک و نوجوان جزو معدود افرادی هستم که با بچه‌ها بزرگ شده‌ام و همچنان با آن‌ها اردو می‌روم و زندگی می‌کنم و فضای ذهنی آن‌ها را به خوبی می‌شناسم. بنابراین به نظر من باید به من اجازه دهند با تفکراتی که به صورت تجربی کسب کرده‌ام فیلم بسازم و اگر قرار بود به حساسیت‌های موجود توجه داشته باشم اصلاً فیلم نمیساختم.
آیا «تورنادو» قسمت سوم هم دارد؟
نه، به طور کل برای تولید فیلم جدید باید بگویم فعلاً آنقدر از لحاظ مالی با مشکل مواجه هستم که نمی‌توانم به تولید فیلم جدید فکر کنم. دوست داشتم در دهه‌ای که گذشت ۱۰ فیلم کودک بسازم، موفق به ساخت ۸ فیلم شدم و متأسفانه کرونا اجازه نداد که بیشتر از این سرمایه‌گذار جذب کنم و فیلم بسازم. اگر باز هم سرمایه‌گذاری پیدا شود بتوانم فیلم تازه‌ای برای کودکان بسازم.
خیلی علاقه دارم سریال «آهوی پیشونی سفید» را بسازم که یک بار هم برای آن به پیش تولید رفتم که به دلیل مشکلات مالی ساخت آن میسر نشد چراکه متولیان سینما و نه پلتفرم‌ها و تلویزیون علاقه‌ای به ساخته شدن فیلم خوب برای کودکان ندارند و به دنبال ارزان ساختن هستند و من معتقدم که باید بچه‌ها را جدی گرفت.
چرا علاقه‌ای به ساخته شدن فیلم خوب برای کودکان ندارند؟
فیلیمو، نماوا و فیلم‌نت قطعاً توان ساخت فیلم برای بچه‌ها را دارند اما نمی‌خواهند فیلم بسازند. امروز هر فیلم کودک در بخش ویژوال افکت حداقل دو تا سه میلیارد سرمایه نیاز دارد ولی چند برابر همین بودجه را برای سریال‌های دیگر می‌کنند چراکه هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند که ساخت فیلم و سریال کودک لازم است.
به عقیده من پلتفرم‌ها معتقدند حالا که بیننده کودک و نوجوان دارند دیگر نیازی به ساخت فیلمی مخصوص این گروه سنی نیست و من متأسفم از اینکه باید بگویم کودکان و نوجوانان مخاطب فیلم‌ها و سریال‌هایی هستند که اول تیتراژشان گفته شده؛ دیدن این فیلم یا سریال به کودکان و نوجوانان توصیه نمی‌شود و به نظرم با کم‌کاری در حوزه سینمای کودک و نوجوان امروز فقط همین فیلم‌ها توصیه می‌شوند.
دیدگاه