«زن و بچه» سعید روستایی؛ روایتی از جامعه مردسالار
دومین فیلم ایرانی حاضر در بخش مسابقه جشنواره کن «زن و بچه» هم به نمایش گذاشته شد. «سعید روستایی» که به جرات او را یکی از با استعدادترین کارگردانان هم‌نسل خودش می‌دانم، تا به قبل از «زن و بچه» سه فیلم بلند دیگر را هم در کارنامه هنری خود دارد که هر سه درام‌های اجتماعی هستند که در آن به سراغ مردم طبقه پایین اجتماع، آن‌ها که فراموش شده‌اند و کسی ازشان خبر نمی‌گیرد، رفته است.
او با فیلم اولش «ابد و یک روز» ورودی قدرتمندانه را به سینمای ایران داشت و توانست ۹ سیمرغ بلورین را از سی و چهارمین جشنواره فجر به دست آورد. «متری شیش و نیم» دومین فیلمش، یکی از آثار متفاوت سینمای بعد از انقلاب ایران در ژانر اجتماعی / پلیسی است که شروعش هنوز هم به نظرم یکی از بهترین شروع‌های سینمای ایران است. این فیلم در اکران نه‌تنها در ایران، بلکه در سالن‌های سینمای کشورهای دیگر مثل فرانسه هم با استقبال تماشاگران روبه‌رو شد.
«روستایی» با فیلم سومش «برادران لیلا» اما توانست برای اولین بار به جشنواره کن (سال ۲۰۲۲ میلادی) بیاید. فیلمی که یکی از فیلم‌های مورد علاقه من در سالهای اخیر سینماست و درباره‌اش نوشتم و اعتقاد دارم که «سعید روستایی» در آن حوادث آینده را پیشگویی کرده بود. آن فیلم اما بدشانسی آورد و مورد بی‌مهری داوران آن سال جشنواره کن - که اتفاقا «اصغر فرهادی» هم در بین‌شان بود - قرار گرفت.
«برادران لیلا» با اینکه فیلم مورد علاقه منتقدان در کن بود و جایزه «فیپرچی» (جایزه ویژه منتقدان حاضر در جشنواره) را هم به دست آورد، جایزه‌ای از کن نصیبش نشد. امسال اما «سعید روستایی» با فیلم چهارمش توانسته دوباره در بخش مسابقه جشنواره حاضر شود. این فیلم جزو انتخاب‌های اضافه شده به بخش مسابقه کن بود. هر سال جشنواره کن فهرست فیلم‌های انتخاب شده را در جلسه‌ای که در سینمایی در پاریس، در خیابانی در شانزه‌لیزه برگزار می‌کرد، اطلاع می‌داد. بعد از کرونا اما دیگر این فیلم‌ها از طریق اینترنت و به صورت زنده از یوتیوب، توسط «تیری فرمو» مدیر اجرایی کن اعلام می‌شوند.
چندی بعد اما همیشه فهرستی با چند فیلم که همیشه هم اسم کارگردانان معروفی در بین‌شان هست به این لیست اضافه می‌شوند که از طریق اطلاعیه و ایمیل به خبرنگاران اعلام می‌شوند. فیلم «زن و بچه» آخرین ساخته «سعید روستایی» هم امسال از فیلم‌های این لیست بود که مدتی بعد، به بخش مسابقه جشنواره کن اضافه شد.
فرش قرمز این دومین فیلم ایرانی هم مثل آن یکی در روز، (ساعت سه و نیم) برگزار شد. به دلیل همان ستاره‌پرستی و اهمیت زیادی که «تیری فرمو» فیلم‌های هالیوودی پر سر و صدا و هنرپیشه‌های معروفش می‌دهد و برایتان قبلا از آن نوشتم، حالا هرساله این گونه فیلم‌ها، چه در بخش مسابقه اصلی باشند و چه در بخش‌های دیگر مثل «خارج از مسابقه»، «نمایش خاص»، «نمایش اولیه» و… فرش قرمزهای شبانه را که پر زرق و برقند و همیشه تعداد زیادی بازیگر و مدل و ستاره‌های این‌چنینی را بر روی‌شان می‌بینیم، به خود اختصاص می‌دهند.
در حالی که فیلم‌های بخش مسابقه و گاه حتی مهمی که جزو برندگان آخر جشنواره‌اند اما ستاره‌های جهانی ندارند، در بعد از ظهر به روی فرش قرمز می‌روند که قطعا آن شکوه و جلال شب را ندارد. بنابراین و بر اساس این قانون نانوشته، دو فیلم ایرانی حاضر در جشنواره امسال، هر دو بر فرش قرمز روز به نمایش درآمدند و جای خود را بر فرش قرمز شبانه به تولیدات هالیوودی یا اروپایی پرزرق و برق دادند.
اگر اهل سینما هستید، می‌دانید که بودن در بخش مسابقه و رفتن به روی فرش قرمز کن مهم است، نه این شکوه و جلال‌های نمایشی. «سعید روستایی» و عوامل فیلمش با ستاره‌های ایرانی به مانند «پیمان معادی» و «پریناز ایزدیار» که برای ما و سینمای ایران مهمند، روی فرش قرمز حاضر شده و با تشویق حاضران به سالن اصلی کاخ جشنواره «لویی لومییر» وارد شده و با تماشاگران این ابرسالن، که دو هزار و ۳۰۹ صندلی دارد و کاملا پر بود و جای خالی در آن نمانده بود به تماشای فیلم خود نشستند.
«زن و بچه» داستان «مهناز» (با بازی «پریناز ایزدیار») پرستار ۴۵ سالهای است که پس از فوت همسرش، به تنهایی و با کمک مادر و خواهر کوچکش «مهری» دو فرزندش «علیار» (۱۴ ساله) و «ندا» (۸ ساله) را بزرگ می‌کند. او در حال برنامه‌ریزی برای ازدواج با «حمید» («پیمان معادی») راننده آمبولانس خصوصی است که در کنار کارش، از راه‌های غیرمتعارف و سوال برانگیزی هم کسب درآمد می‌کند.
«حمید» که خود را عاشق سینه چاک «مهناز» نشان می‌دهد از او می‌خواهد که روز خواستگاری، وجود فرزندانش را از خانواده‌اش پنهان کند تا مانعی برای ازدواج‌شان نباشد. «مهناز» با تردید، فرزندانش را نزد پدربزرگ پدری‌شان می‌گذارد و خانه را از وسایل آن‌ها پاک می‌کند تا خانواده «حمید» از وجود بچه‌ها مطلع نشوند. خواستگارها می‌آیند و می‌روند، اما وقوع حادثه‌ای تراژیک زندگی «مهناز» و خانواده‌اش را دگرگون می‌کند و او را در مسیر جست‌وجوی عدالت قرار می‌دهد.
«زن و بچه» را در فرصتی دیگر نقد می‌کنم و در حال حاضر ترجیحم بر آن است تا بر داشته‌ها و خوبی‌های فیلم تمرکز کنم. از نکات مثبت این آخرین ساخته «روستایی» قطعا بازی بازیگران فیلم، مخصوصا زنان فیلم است و البته هر دوی بچه‌ها که زیبا و باورپذیر هستند و تماشاگر را با خود همراه می‌کنند. «پریناز ایزدیار» این بار هم (مثل «ابد و یک روز») توانسته خوش بدرخشد و در نقش مادری شکسته، زخم خورده و داغدار که برای تسکین خود و انتقام تلاش می‌کند گیراست و تماشاگر را به صفحه سینما میخکوب می‌کند.
«س‌ها نیاستی» هم که از جوانان و تازه‌واردان سینماست، توانسته در کنار «ایزدیار» و «فرشته صدرعرفایی» خودی نشان بدهد و به همان نسبت این بازیگران بزرگ عمل کند که جای تحسین دارد. طراحی صحنه فیلم (کار «محسن نصراللهی») هم بسیار دقیق، موشکافانه و قابل باور است. شخصیت‌ها در صحنه حل می‌شوند و بنابراین کاراکترها باورپذیرتر می‌شوند. لوکیشن خانه «مهناز» و مادر و خواهرش هم با آن سوراخ چاه مانند در وسطش، یکی از المان‌ها و انتخاب‌های درست فیلم است.
پس از اتمام نمایش، فیلم و عوامل حاضر در سالن با تشویق طولانی تماشاگران حاضر در سالن روبه‌رو شدند.
در کنفرانس خبری فیلم «زن و بچه» چه گذشت؟
کنفرانس خبری این فیلم، مانند تمام فیلم‌های بخش مسابقه، روز بعد در کاخ جشنواره و در اتاق مخصوص کنفرانس آن برگزار شد.
«سعید روستایی»، «پریناز ایزدیار»، «پیمان معادی» و «ادیب سبحانی» در این کنفرانس خبری حاضر شدند و به سوال‌های خبرنگاران درباره فیلم جواب دادند.
«سعید روستایی» درباره سوالی در مورد انتخاب این عنوان برای فیلمش گفت که معمولا «زن و بچه» عنوانی است که در جامعه مردسالار استفاده می‌شود و او خواسته که معنی این عنوان را عوض کرده و از مردسالاری بیرون بیاورد. او درباره تلخی فیلم‌هایش گفت که «از کوزه همان تراود که در اوست…» او سپس گفت که در حال حاضر و با توجه به مشکلات ایران نمی‌تواند فیلم‌ها و داستان‌های شیرین بنویسد و بسازد.
او سپس در جواب به سوالی درباره پایان امیدوارانه فیلمش گفت که اتفاقا این نظر را ندارد و غیر از آمدن بچه جدید، همه چیز به روال قبل ادامه دارد و «حمید» همچنان در زندگی «مهناز»، هر چند از دور وجود دارد. «پریناز ایزدیار» در مورد نقشش گفت که با اینکه دو تجربه دیگر هم با «سعید روستایی» داشته و نقشش در «ابد و یک روز» هم زیاد بوده، اما آن تجربه، فیلمی پر بازیگر بوده. در «زن و بچه» اما به خاطر تمرکز داستان بر شخصیت «مهناز» که نقشش را او بازی کرده، توانسته تجربه‌ای متفاوت داشته باشد.
او گفت که بیش از شش ماه برای این نقش تمرین می‌کرده تا بتواند با اینکه خودش مادر نیست، نقش مادر را به خوبی بازی کند و کم‌کم توانسته در این نقش حل شود.
خبر خوبی که درباره «زن و بچه» به گوشم رسیده، گرفتن پروانه نمایش این فیلم برای اکران عمومی در ایران است که بدون مواجهه با مشکل خاصی گرفته شده. پس بنابراین می‌توانیم به زودی این فیلم اجتماعی سینمای ایران را در سینماهای ایران به تماشا بنشینیم.
حالا دیگر روز آخر جشنواره است و دو فیلم آخر بخش مسابقه، امروز به نمایش در می‌آیند. از صمیم قلب آرزومندم و امیدوارم که کارگردان‌های ایرانی حاضر در جشنواره امسال، بتوانند با دست پر به ایران برگردند و جوایز بزرگی را از آن خود کنند. شاید و چه بسا بتوانیم حتی «نخل طلا» را امسال، بعد از نزدیک به ۳۰ سال (۲۸ سال) به خانه ببریم و تجربه شیرین «طعم گیلاس» استاد فقید سینمای ایران و البته جهان «عباس کیارستمی» را تکرار کنیم. می‌گویند آرزو بر جوانان عیب نیست…
دیدگاه