بخش‌هایی از اولین فیلم ناتمام ناصر تقوایی
تیر ماهی که به پایان رسید مصادف بود با ۸۵ سالگی یکی از فیلمسازان مهم سینمای ایران؛ کارگردانی که ۲۳ سال است فیلم نساخته و بعضی فیلم‌های ناتمام یا ساخته نشده‌اش به اندازه آن‌هایی که به سرانجام رسیدند، باارزش هستند.
خیلی وقت است که از ناصر تقوایی، یکی از پیشگامان موج نو سینمای ایران، خبری نیست و احوالپرسی‌ها و پیگیری‌ها هم خبرهای چندان دقیقی را به اطلاع نمی‌رساند؛ فقط محرز است که این فیلمساز متولد سال ۱۳۱۹ به دلیل بیماری، توان ساخت فیلم را ندارد و حسرت به سرانجام رسیدن فیلم‌هایی مثل «زنگی و رومی» و «چای تلخ» برای سینمای ایران هنوز باقی است.
البته «زنگی و رومی» و «چای تلخ» یا «انسان کامل» تنها فیلمنامه‌های ناتمام تقوایی نیستند و در کارنامه او آثاری که با مشکل در ساخت یا سانسور مواجه شدند، کم نیستند. یکی از این فیلم‌های ناتمام «باغ بهشت» است که اگر تمام شده بود، به‌عنوان اولین مستند بلند سینمایی ناصر تقوایی محسوب می‌شد.
«باغ بهشت» نخستین پروژه نیمه‌تمام کارنامه تقوایی درباره معرفی فرش ایرانی است که فقط فیلمبرداری دو صحنه از آن باقی مانده بود تا پروژه تمام شود. آنطور که خود تقوایی گفته است، مهرداد پهلبد - وزیر فرهنگ و هنر دوران پهلوی - با خصومت و لجبازی و موانعی که به وجود آورد، نگذاشت این فیلم تمام شود.
این مستند ناتمام که در دهه ۵۰ خوشیدی برای وزارت فرهنگ و هنر ساخته می‌شده، پس از انقلاب همراه با انبوهی از فیلم‌های دیگر به فیلمخانه ملی ایران واگذار می‌شود و زمانی که مسئولان فیلمخانه آن را شناسایی کردند، شامل قوطی‌هایی از چند حلقه نگاتیو بوده که روی آن‌ها نام «باغ بهشت» به کارگردانی ناصر تقوایی و با فیلمبرداری علیرضا زرین‌دست درج شده بود. همچنین روی یکی از حلقه‌های نگاتیو تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۵۳ ثبت شده بود.
بخش‌هایی از این مستند که جزئی از گنجینه فیلمخانه ملی ایران است، مرمت شده و صحنه‌های کوتاهی از آن در سال ۱۴۰۲ و در قالب یک فیلم کوتاه ۱۰ دقیقه‌ای در کنار تصاویر دیده نشده‌ای از مستندهای فیلمسازانی همچون منوچهر طیاب، داریوش مهرجویی، حسین ترابی و جمال شورجه در مراسم افتتاحیه هجدهمین جشنواره سینماحقیقت برای اولین بار به نمایش درآمد و تاکنون دیگر در جایی نمایش داده نشده است.
تقوایی در طول پنج دهه فعالیت در سینما، فیلم‌های «آرامش در حضور دیگران»، «صادق‌کرده»، «نفرین»، «ناخدا خورشید»، «ای ایران»، «کاغذ بی‌خط»، تعدادی فیلم کوتاه و مستند و نیز سریال مشهور «دایی جان ناپلئون» را ساخته که این تعداد فیلم با توجه به توانمندی ناصر تقوایی، تنوع فیلمنامه‌ها و طرح‌هایی که قصد ساختشان را داشت و هیچ‌گاه به سرانجام نرسیدند، می‌توانست بیش از این‌ها باشد.
این تصاویر شامل بخش‌هایی از فیلم ناتمام «باغ بهشت» است که البته نسخه صداگذاری شده‌ای از آن در دسترس نیست، به همین دلیل در این ویدیو از قطعات موسیقی انتخابی (قطعه Bela Lugosi Is Dead از گروه Bauhaus) و همین‌طور گفتار متن دو فیلم «باد صبا» و «گزارشی از دریاچه رضائیه» استفاده شده است.
دیدگاه