کمرزرین هم به سرنوشت خسروآقا دچار شد/ تخریب لایه‌های تاریخی در سکوت مسئولان شهری
تخریب شبانه محوطه تاریخی کمرزرین اصفهان که احتمال می‌رود موجب تخریب آثار تاریخی دوره‌های سلجوقی و حتی پیش‌تر از آن شده، نه‌تنها تجربه تلخ حمام تاریخی خسرو آقا را زنده کرد، بلکه بار دیگر حساسیت‌ها درباره حفاظت از میراث فرهنگی اصفهان را برانگیخت.
«گذر کمرزرین» یکی از معابر کهن در دل بافت تاریخی اصفهان است که از دیرباز به‌عنوان گذرگاهی مهم میان محلات شرقی شهر عمل می‌کرده است. این گذر که در نزدیکی مسجد جامع عتیق و در جوار بقایای معماری دوره‌های صفوی، سلجوقی و حتی قبل‌تر قرار دارد، همواره مورد توجه تاریخ‌نگاران و باستان‌شناسان بوده است. نام «کمرزرین» در متون قدیمی با اشاره به موقعیت ارتباطی و تجاری آن آمده و در لایه‌های زیرین این محدوده، نشانه‌هایی از فعالیت‌های شهری دوره‌های مختلف، از جمله صدر اسلام و شاید حتی پیش از آن، قابل شناسایی است.
در سال‌های گذشته، بررسی‌های کارشناسی متعددی بر اهمیت این گذر تأکید داشته و شواهدی از وجود سازه‌های معماری مدفون، بقایای سفالینه و ابزارهای زیستی در این منطقه یافت شده بود. همین داده‌ها موجب شد تا اداره‌کل میراث فرهنگی استان اصفهان با همکاری دانشگاه هنر، طرحی برای انجام کاوش‌های رسمی در این محدوده تنظیم و برای تصویب نهایی به نهادهای بالادستی ارسال کند.
با وجود این حساسیت‌ها، در شامگاه ۲۰ تیر ۱۴۰۴، بدون اطلاع‌رسانی عمومی یا صدور مجوز از سوی میراث فرهنگی، عملیات خاکبرداری گسترده‌ای در این گذر آغاز شد. طبق اطلاعات رسیده از منابع محلی، ماشین‌آلات سنگین در نیمه‌شب وارد محدوده شده و بخشی از خاک سطحی منطقه را تخلیه کردند؛ اقدامی که با واکنش فوری یگان حفاظت میراث فرهنگی مواجه و متوقف شد.
آن‌گونه که کارشناسان می‌گویند، این قبیل مداخلات شبانه، به دلیل نبود ناظر باستان‌شناسی و بی‌توجهی به لایه‌بندی خاک، می‌تواند موجب نابودی بی‌بازگشت داده‌های فرهنگی و تاریخی شود. در بازدیدهای میدانی صورت‌گرفته در صبح روز بعد، قطعاتی از سفال و بقایای معماری در محل دیده شده که از احتمال وجود ساختارهای منسجم در لایه‌های زیرین حکایت دارد.
این رخداد، یادآور تجربه تلخ تخریب شبانه حمام خسروآقاست؛ حادثه‌ای که هنوز هم در حافظه تاریخی اصفهان زنده است. اکنون نگرانی فعالان میراث و شهروندان فرهنگی آن است که این بار، در سکوت دستگاه‌های نظارتی، لایه‌های تاریخی یکی دیگر از محوطه‌های باارزش شهر قربانی توسعه شتاب‌زده و ناهماهنگ شود.
گذر کمرزرین نه فقط یک مسیر عبوری، بلکه بخشی از هویت زنده اصفهان است؛ هویتی که اگر امروز بی‌تفاوت از کنار آن عبور کنیم، فردا در برابر فرزندان‌مان چیزی برای روایت نخواهیم داشت.
تخریب شبانه در عرصه تاریخی کمرزرین
امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان درباره این اتفاق می‌گوید: شامگاه ۲۰تیر، حدود ساعت ۱۲:۳۵ دقیقه بامداد، به بنده درباره این اتفاق اطلاع دادند. بلافاصله فرمانده یگان حفاظت، مسئول دفتر فنی و کارشناس باستان‌شناسی را به محل اعزام کردیم. در آنجا مشاهده شد که ماشین‌آلات سنگین، از جمله گریدر و ادوات مکانیکی، وارد محل شده‌اند. با حضور نیروهای ما، این افراد سریعاً محل را ترک کردند و کلانتری نیز در محل حضور یافت و صورت‌جلسه‌ای تنظیم کرد.
وی می‌افزاید: ما امروز شکایت کیفری خود را علیه عوامل دخیل در این اقدام غیرقانونی، به اتهام ورود بدون مجوز و استفاده از ماشین‌آلات سنگین در حریم آثار فرهنگی، تنظیم و به مراجع قضایی ارسال کردیم. یگان حفاظت ما هم‌اکنون در محدوده در حال گشت‌زنی است تا از انجام هرگونه عملیات بدون هماهنگی با میراث فرهنگی جلوگیری کند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان ادامه می‌دهد: پیش‌تر نیز به شهرداری اعلام کرده بودیم که اجرای هرگونه پروژه در این محدوده، مستلزم هماهنگی کامل با پژوهشگاه میراث فرهنگی است، همچنین تأکید کرده بودیم که هیچ‌گونه عملیات مکانیکی یا استفاده از ماشین‌آلات سنگین نباید صورت گیرد و تمامی اقدامات باید به‌صورت دستی و با حضور فیزیکی ناظران میراث فرهنگی و باستان‌شناسان انجام شود. با این حال، متأسفانه بدون هیچ‌گونه هماهنگی، در نیمه‌شب اقدام به این عملیات کردند که کاملاً مغایر با ضوابط، مقررات و قوانین میراث فرهنگی است.
شکایت کیفری می‌کنیم
کرم‌زاده اضافه کرد: ما این اقدام را تخلف آشکار می‌دانیم و قطعاً با عنوان «تخریب غیرمجاز» و «همکاری غیرمجاز در حریم آثار فرهنگی» شکایت کیفری را پیگیری خواهیم کرد.
وی می‌افزاید: براساس گزارش‌هایی که از شب گذشته دریافت کرده‌ام، از زمان وقوع این اتفاق، کارگران دیگر در محل حضور ندارند و عملیات اجرایی نیز متوقف شده است. افراد نیز از محل متفرق شده‌اند. شب گذشته، همان‌طور که گفته شد، یگان ما در محل حضور داشت و این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که در ساعات شب، دریافت و ارسال گزارش‌ها دشوارتر است. با توجه به وسعت بافت تاریخی اصفهان که حدود ۲۰۰۰ هکتار است، تصور نمی‌کردیم دستگاهی مانند شهرداری چنین تخلفی را مرتکب شود. این موضوع برای ما بسیار جای تعجب دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی اظهار می‌کند: آثار کشف‌شده متعلق به دوره سلجوقی هستند و از ارزش تاریخی، تمدنی و هویتی بسیار بالایی برخوردارند. با این حال، گزارشی رسمی از وضعیت آسیب‌دیدگی آثار هنوز به دستم نرسیده است؛ به محض دریافت گزارش و مطالعه دقیق آن، فردا اطلاعات دقیق‌تری را خدمت شما ارائه خواهم کرد.
نمی‌دانم دقیقاً چه اتفاقی افتاده است!
محمد نورصالحی، رئیس شورای شهر اصفهان و عضو کمیسیون عمران و شهرسازی سورای اسلامی این‌کلانشهر در این باره می‌گوید: راستش را بخواهید، نمی‌دانم دقیقاً چه اتفاقی افتاده، اما تا آنجا که بنده اطلاع دارم، هرگونه اقدامی که در آن محدوده انجام می‌شود، با هماهنگی با حوزه میراث فرهنگی و با مشاوره دانشگاه هنر که به‌عنوان مشاور در آن پروژه حضور دارد، صورت می‌گیرد و مورد تأیید اداره‌کل میراث نیز بوده است.
وی‌می‌افزاید: اگر اتفاقی خارج از این روند و بدون هماهنگی رخ داده باشد، بعید می‌دانم که از مسیر قانونی عبور کرده باشد، و شخصاً در جریان چنین چیزی نبوده‌ام.
کمرزرین، گنجینه‌ای از روزگار سلجوقیان و ایلخانان
محمدرضا فلاح، نائب رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان در این باره می‌گوید: اصفهان شهری است با پیشینه‌ای فاخر و سرشار از میراث تمدنی که هر نقطه آن می‌تواند سندی از تاریخ این سرزمین باشد. محوطه‌ای که اخیراً در محدوده پروژه‌های شهری مورد عملیات قرار گرفته، در زمره مناطقی است که پیش‌تر نشانه‌هایی از آثار دوره‌های تاریخی مهم همچون سلجوقی و ایلخانی در آن دیده شده بود. بر همین اساس، شورای اسلامی شهر و شهرداری اصفهان از ابتدا بر لزوم هماهنگی کامل با اداره‌کل میراث فرهنگی و رعایت تمامی ضوابط حفاظتی تأکید داشته‌اند.
وی می‌افزاید: با پیگیری‌هایی که انجام داده‌ام، خوشبختانه تخریب مستقیمی صورت نگرفته، اما بدون تردید محوطه مورد نظر در معرض آسیب قرار گرفته که همین مسئله نیازمند بررسی‌های دقیق کارشناسی و حفاظت جدی است. حفاظت از میراث فرهنگی همواره یکی از محورهای اصلی برنامه‌ریزی شهری در اصفهان بوده است و هرگونه عملیات اجرایی بدون هماهنگی با نهادهای مسئول، مغایر با سیاست‌های کلان شهرداری و شورا خواهد بود.
نائب رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه در عین حال، باید گلایه‌ای جدی از عملکرد مجموعه میراث فرهنگی نیز داشته باشیم، ادامه می‌دهد: اصفهان، با این حجم از گنجینه‌های تاریخی بی‌نظیر، هنوز هم بسیاری از آثارش زیر خاک مانده‌اند یا در معرض دید مردم و گردشگران قرار ندارند. این کم‌توجهی و گاه بی‌عملی، موجب شده تا ظرفیت‌های ارزشمند فرهنگی اصفهان مغفول بماند. باید بپذیریم که اگر میراث تاریخی را صرفاً با نگاه بایگانی‌شده و بدون برنامه‌ریزی برای احیا، حفاظت و بهره‌برداری فرهنگی رها کنیم، به‌تدریج این ثروت عظیم را از دست خواهیم داد.
فلاح می‌گوید: وقت آن رسیده که متولیان میراث فرهنگی، از رویکرد انفعالی و گزارش‌نویسی‌های پس‌از واقعه فاصله بگیرند و طرحی جامع برای شناسایی، حفاظت و بهره‌برداری از این گنجینه‌های تمدنی ارائه کنند. ضروری است مدیریت میراث فرهنگی با مشارکت شوراهای شهر، شهرداری‌ها و نظارت نهادهای فرادست چون وزارت میراث، سازمان بازرسی کل کشور و قوه قضاییه بازطراحی شود؛ به‌گونه‌ای که نه‌تنها از فجایع مشابه پیشگیری شود، بلکه این ظرفیت‌های تاریخی به‌درستی در خدمت فرهنگ، گردشگری و توسعه پایدار شهری قرار گیرند.
وی می‌افزاید: فراموش نکنیم که تخریب آثار تاریخی، تنها از سوی بولدوزرها انجام نمی‌شود؛ گاه بی‌عملی و بی‌تفاوتی نسبت به میراث نیز شکلی از نابودی است.
نائب رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان اضافه می‌کند: راهکار ما، مشارکت و هماهنگی است. شورا و شهرداری اصفهان همواره آمادگی داشته‌اند تا در قالب تفاهم و با نظارت دقیق نهادهای ملی متولی، روند ساماندهی و احیای آثار تاریخی را با جدیت دنبال کنند. معتقدیم باید مدیریت میدانی میراث در اختیار نهادهای محلی چون شهرداری‌ها، با نظارت کارشناسی دستگاه‌های حاکمیتی قرار گیرد تا روند تصمیم‌گیری چابک‌تر، پاسخگوتر و تخصصی‌تر شود.
فلاح اضافه می‌کند: در پایان، تأکید می‌کنم که دفاع از هویت تاریخی اصفهان، وظیفه همه ماست. شهرداری و شورا در کنار مردم دلسوز و نهادهای تخصصی، تمام تلاش خود را می‌کنند تا از هرگونه آسیبی به میراث این سرزمین جلوگیری کرده و در مسیر توسعه‌ای هم‌راستا با حفظ اصالت تاریخی شهر گام بردارند.
بازخوانی یک تخلف تکراری؛ از خسروآقا تا کمرزرین
علی شجاعی، مسئول کاوش‌های باستان‌شناسی گذر کمرزرین اصفهان در این رابطه می‌گوید: طبق توافقات قبلی، قرار بود در این محدوده کاوش باستان‌شناسی صورت گیرد. طرح مربوط به این موضوع نیز توسط اداره‌کل میراث فرهنگی استان به پژوهشگاه میراث تهران ارسال شده بود. علت این تصمیم آن بود که در این محوطه، شواهد بسیار متقنی از گذشته شهر اصفهان در اختیار داریم و یقین داریم که اهمیت این مکان، حتی می‌تواند فراتر از گذر کمرزرین باشد.
وی می‌افزاید: متأسفانه با وجود این سابقه و اطلاع‌رسانی، شبانه عوامل شهرداری اقدام به ورود به محوطه و آغاز عملیات خاکبرداری کردند؛ دقیقاً مشابه همان رفتاری که پیش‌تر در مورد حمام خسروآقا شاهد بودیم؛ جایی که نیمه‌شب، بنای ارزشمند تاریخی را تخریب کردند. این‌بار نیز در نیمه‌شب، یورشی به یک محوطه باستانی بسیار ارزشمند شهر وارد شد که موجب تأسف عمیق است. واقعاً جای سؤال دارد که چرا باید در یک شهر تاریخی، چنین رفتارهایی تکرار شود؟
مسئول کاوش‌های باستان‌شناسی گذر کمرزرین اصفهان ادامه می‌دهد: خوشبختانه، میراث فرهنگی به‌سرعت از ماجرا مطلع شد و یگان حفاظت در محل حاضر و مانع ادامه عملیات شد. در غیر این صورت، اگر نیروهای یگان حفاظت به‌موقع وارد نمی‌شدند، پرونده این محوطه برای همیشه بسته و همانند زیر گذر میدان امام علی تمامی شواهد تاریخی آن از دست می رفت، اما خوشبختانه کار متوقف شد و اکنون منتظریم ببینیم مسئولان شهری چه واکنشی به این رفتار غیرقابل توجیه و غیرفرهنگی نشان می‌دهند.
شجاعی اضافه می‌کند: شهردار اصفهان در بازدید از گذر کمرزرین، زمانی‌که سال گذشته با آثار تاریخی مواجه شدند، به‌صراحت گفتند که "وقتی با آثار تاریخی روبه‌رو شدیم، ادبیاتمان عوض شد، کلنگ را کنار گذاشتیم و قلم‌مو برداشتیم." حال آنچه که در شب گذشته، در کنار مسجد جامع اتفاق افتاد، کاملاً با این گفته در تضاد است.
وی اظهار می‌کند: قاعدتاً چنین عملیاتی بدون هماهنگی‌های قبلی متولیان امکان پذیر نبود. نمی‌شود یک فرد یا پیمانکار به‌تنهایی، برخلاف اخطار رسمی و کتبی ضابط قضایی اداره‌کل میراث فرهنگی، درب محوطه را باز کند و شروع به خاکبرداری کند. واقعاً نمی‌دانیم این عملیات تحت چه فرایند، دستور یا برنامه اجرایی انجام شد با این حال، این اقدام شبانه، این تخلف آشکار در اواخر دوره مدیریت شهری، قطعاً کارنامه شهرداری اصفهان را زیر سؤال خواهد برد.
عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان ادامه می‌دهد: این اتفاق به‌ویژه در چنین سطح و گستره‌ای، جای پرسش بسیار جدی دارد. هر فرد یا نهادی که در این ماجرا مرتکب تخلف شده باید پاسخگو باشد و با او برخورد قانونی صورت گیرد. این موضوع، موضوعی نیست که بتوان از کنار آن ساده گذشت یا با تعارف و مصلحت‌اندیشی از آن عبور کرد.
شجاعی می‌گوید: امیدوارم متولیان شهر از استاندار تا مدیر میراث و دادستان شهر و شهردار اصفهان به احترام شهر تاریخی اصفهان و برای پاسداشت هویت این سرزمین با صراحت و قاطعیت وارد موضوع شوند تا مانع از چنین اتفاقاتی باشیم.
عقیل عقیلی، کارشناس ارشد باستان‌شناسی گرایش دوران تاریخی از دانشگاه هنر اصفهان نیز می‌گوید: براساس مشاهدات و مستندات، شهرداری بار دیگر اقدام به عملیات خاکبرداری در جنوب غربی محوطه کمرزرین شماره_۱ کرده و این در حالی است که می‌دانیم در آن منطقه آثار تاریخی مهمی وجود دارد.
وی می‌افزاید: با توجه به تجربه کاوش در فصول گذشته، وقتی در غرب مجتمع تجاری موسوم به «بازار خورشید» عملیات خاکبرداری آن هم بدون هماهنگی و مجوز لازم صورت گرفت، با توقف عملیات و ورود گروه باستان شناسی، آثار تاریخی به سرپرستی علی شجاعی‌اصفهانی از اواسط دوره اسلام کشف و ثبت شد. حتی شواهدی از احتمال وجود لایه‌هایی پیش از اسلام نیز، در اعماق پایین‌تر(حدود ۱۰ متری زیر محوطه کمرزرین)، به چشم می‌خورد که همه این موارد و خاک لایه‌های پایین‌تر هم در حال ارزیابی به‌دست متخصصان زمین‌شناس است تا جوانب دیگری از زیست انسان در شهر کهن اصفهان در این دوره از تاریخ بر ما روشن‌تر شود.
کارشناس ارشد باستان‌شناسی گرایش دوران تاریخی از دانشگاه هنر اصفهان ادامه می‌دهد: پیش‌تر در محوطه کمرزرین_۱، آثاری شامل کوره‌های ساخت سفال و آجر، اشیای منقول، ساختارهای معماری و سازه‌های آبی مهمی به دست گروه باستان‌شناس نمایان شد، بنابراین کشف آثار احتمالی در محوطه تاریخیِ تخریب شده اخیر نیز دور از ذهن نخواهد بود.
عقیلی اضافه می‌کند: در بخش جنوب غربی محوطه کمرزرین_۱ به‌تازگی عملیات خاکبرداری بدون مجوز در جریان است. در ناحیه مورد بحث، امروز با هماهنگی با اداره کل میراث استان تعداد زیادی سفال مشاهده شد که توسط کارشناسان باستان‌شناسی به‌عنوان اشیا مطالعاتی جمع‌آوری و برای مطالعات آتی و تحویل به میراث فرهنگی دسته‌بندی شده است.
وی ادامه می‌دهد: در خصوص میزان آسیب وارده، نمی‌توان در حال حاضر برآورد دقیقی ارائه داد، زیرا بخشی از لایه‌ها ممکن است در عملیات قبلی مانند لوله‌گذاری در دوره پهلوی دوم آسیب دیده باشند، اما در هر صورت، امروز ورود شهرداری به محوطه و انجام عملیات توسط ماشین آلات سنگین، به آثار فرهنگی ضربه جبران ناپذیری وارد کرده است و این اقدامی کاملاً خلاف ضوابط وقوانین میراثی است. این در حالی است که این محوطه تحت نظارت اداره کل و یگان حفاظت میراث فرهنگی قرار دارد و ورود بدون هماهنگی شهرداری، تخلف محسوب می‌شود.
کارشناس ارشد باستان‌شناسی گرایش دوران تاریخی از دانشگاه هنر اصفهان می‌گوید: امروز که در محل حضور پیدا کردم، شاهد حضور سه تا چهار فرد در محوطه بودم که مشغول به فعالیت و برش لوله ها و کابل‌های برق بودند. با توجه به تخصص بنده در حوزه باستان‌شناسی دوران تاریخی، در شرایط فعلی برای جلوگیری از آسیب بیشتر، تنها راهکار موجود، توقف کامل عملیات عمرانی است.
عقیلی بیان می‌کند: یافته‌های ما تا این لحظه نشان می‌دهد که در محوطه کمرزرین جنوب غربی یا برای تفکیک بهتر نام محوطه‌ها، محوطه کمرزرین شماره_۲ قطعاً آثار تاریخی وجود دارد و این تپه ادامه محوطه کمرزرین شماره _۱ در فاصله اندک در جنوب غرب این محوطه خواهد بود. در بخش‌های تخریب شده، آثاری نظیر ساختارهای معماری و اشیای سفالی شناسایی شده است، بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که این محدوده فاقد ارزش باستان‌شناسی است. در حقیقت، بر اساس شواهد موجود، می‌دانیم که در حدود ۳۰ تا ۴۰ سال پیش نیز لوله‌گذاری، حفر چاه به صورت محدود در این منطقه انجام شده، اما اکنون با ورود مجدد ماشین‌آلات سنگین، خطر تخریب لایه‌های عمیق‌تر و ارزشمندتر جدی‌تر شده است.
وی اظهار می‌کند: اگر عملیات خاکبرداری ادامه یابد و خاک‌ها به‌صورت نامنظم و بدون مستندسازی علمی و بدون حضور گروه باستان شناسی برداشت و مثلا به‌عنوان نخاله‌های ساختمانی به اطراف اصفهان منتقل شوند تمام اطلاعات باستان‌شناسی موجود در آن لایه‌ها، ارتباط این محوطه با محوطه‌های دیگر و روابط منطقی موجود در لایه‌های زیرین به یک باره از بین خواهد رفت. چرا که در چنین حالتی، دیگر نمی‌توان تشخیص داد که هر اثر متعلق به کدام لایه و کدام دوره تاریخی است و آثار موجود هرچند ارزشمند در میان این نخاله‌ها بی‌هویت باقی خواهند ماند؛ حتی اگر ظرفی سالم بدون حضور کارشناسان باستان‌شناس از دل این خاک بیرون بیاید، بدون مشخص شدن محل دقیق کشف و شماره لایه و کانتکس مربوطه، از منظر تخصصی فاقد هرگونه ارزش علمی و پژوهشی خواهد بود، بنابراین ضروری است که عملیات خاکبرداری بلافاصله متوقف شده و تیم‌های تخصصی باستان‌شناسی وارد عمل شوند.
کارشناس ارشد باستان‌شناسی گرایش دوران تاریخی از دانشگاه هنر اصفهان می‌افزاید: در چنین شرایطی، کاوش باید با عنوان «کاوش نجات‌بخشی» و با تأمین بودجه از سوی پژوهشگاه باستان‌شناسی آغاز شود. اکنون که شهرداری وارد محوطه شده و بخشی از آن را تخریب کرده، دیگر امکان رها کردن آن وجود ندارد. اگر این فضا به حال خود رها شود، احتمال تخریب بیشتر به دلیل رفت‌وآمد، بارندگی در فصول پیش رو و نفوذ روان آب یا حتی حضور سارقین آثار تاریخی در محوطه وجود خواهد داشت، بنابراین ضرورت دارد کاوشی منظم، علمی و هدفمند با نظارت کارشناسان مجرب انجام شود تا ارتباط لایه‌های تاریخی هر دو محوطه با یکدیگر و دیگر محوطه‌ها در شهر اصفهان روشن شود.
عقیلی ادامه می‌دهد: همان‌گونه که می‌دانید، شهر اصفهان لایه‌هایی پنهان از ساکنان پیشین را در دل خود جای داده است و هرگونه بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به میراث ملی ما وارد کند. خصوصاً در این‌گونه خاک‌برداری‌های ناهماهنگ و بدون مجوز، که بدون نظارت کارشناسان و متخصصین باستان شناسی، این آثار را در معرض نابودی کامل قرار می‌دهد.
برای پیگیری این موضوع با مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی و مدیر منطقه ۳ شهرداری اصفهان نیز تماس گرفته شد که تا لحظه انتشار این گزارش، حاضر به پاسخگویی نشدند.
آنچه در محوطه تاریخی کمرزرین رخ داد، نه صرفاً یک تخلف عمرانی، بلکه زنگ خطری برای آینده میراث تاریخی اصفهان است؛ شهری که در هر وجب از خاک آن، ردپای هزار سال تاریخ و تمدن نقش بسته است. تکرار اقداماتی از این دست، چه از سر غفلت، چه بی‌توجهی به ضوابط قانونی، نتیجه‌ای جز گسست لایه‌های هویتی این شهر نخواهد داشت. اکنون که محوطه‌ای ارزشمند در معرض خطر قرار گرفته، انتظار می‌رود تمامی دستگاه‌های مسئول، با جدیت، شفافیت و هماهنگی کامل، ضمن پاسخگویی به افکار عمومی، نسبت به صیانت از آنچه از دل تاریخ به ما رسیده، مسئولانه‌تر عمل کنند.
دیدگاه