گران‌ترین اثر یک هنرمند زن

تابلوی «رؤیا (تختخواب)» اثر فریدا کالو در حراجی ساتبیز نیویورک عرضه می‌شود و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با قیمتی تا ۶۰ میلیون دلار، رکورد گران‌ترین اثر هنری یک زن در تاریخ حراجی‌ها را بشکند.

جزئیات اثر

این نقاشی که عنوان اسپانیایی آن El Sueño (La Cama) است، در سال ۱۹۴۰ خلق شد. در این تابلو، کالو بر روی تختی چهارستونه دراز کشیده و در میان پیچک‌های سبز آرام گرفته است. بالای تخت، اسکلتی بزرگ که با مواد منفجره پیچیده شده و دسته‌گلی در دست دارد، بر سایبان تخت او قرار گرفته است.

جولیان داوز، رئیس بخش هنر امپرسیونیستی و مدرن ساتبیز، در گفت‌وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس تأکید کرده است: «این تنها یکی از آثار مهم کالو نیست، بلکه از معدود آثاری است که خارج از مرزهای مکزیک و بیرون از مجموعه‌های موزه‌ای وجود دارد. به همین دلیل، هم از منظر هنری و هم به‌عنوان فرصتی در بازار، اثری بسیار نادر و ویژه به شمار می‌رود.»

زندگی و الهام‌های هنری کالو

فریدا کالو در سال ۱۹۰۷ در مکزیکوسیتی به دنیا آمد. او در نوجوانی بر اثر تصادف شدید اتوبوس دچار جراحت‌های سنگین شد؛ درد مزمنی که در سال‌های پس از آن با او همراه بود، الهام‌بخش بسیاری از آثارش شد. یکی از نمونه‌های شاخص، نقاشی «ستون شکسته» (۱۹۴۴) است که در آن ستون فقرات او با ستونی ایونیک و ترک‌خورده جایگزین شده است.

ناتوانی کالو در داشتن فرزند نیز در آثارش بازتاب یافته است. در نقاشی «بیمارستان هنری فورد» (۱۹۳۲)، او بر تختی در خون غوطه‌ور است و نشانه‌های نمادینی از درد و رنج جسمی و روحی‌اش پیرامون او نقش بسته‌اند. پرتره‌های دیگر کالو اغلب او را در کنار حیواناتی چون طوطی و میمون یا ریشه‌های درخت نشان می‌دهند.

همسرش، نقاش مشهور دیه‌گو ریورا، نیز بارها در آثار او ظاهر شده است. رابطه این دو پر فراز و نشیب بود و خیانت‌های مکرر ریورا بر زندگی و آثار کالو سایه افکند. در سال ۲۰۲۱، نقاشی «دیه‌گو و من» (۱۹۴۹) که چهره ریورا را در پیشانی کالو نشان می‌داد، در حراجی به قیمت ۳۴.۹ میلیون دلار فروخته شد و تا امروز رکورد گران‌ترین اثر کالو در بازار را در اختیار دارد.

سال پرآشوب ۱۹۴۰

به گفته ساتبیز، کالو «رؤیا (تختخواب)» را در سالی آفرید که سرشار از تلاطم شخصی و تجدید خلاقیت بود. در همان سال، لئون تروتسکی انقلابی روس و معشوق سابق کالو، در مکزیک ترور شد. او هم‌زمان با فرایند طلاق از ریورا دست‌وپنجه نرم می‌کرد، هرچند این دو بعدها دوباره ازدواج کردند.

داوز در ادامه به آسوشیتدپرس می‌گوید: «بزرگ‌ترین آثار او مربوط به دوره‌ای میان اواخر دهه ۱۹۳۰ و اوایل دهه ۱۹۴۰ است. او در زندگی عاشقانه با دیه‌گو و در سلامت جسمی با مشکلات فراوانی مواجه بود. اما در همین دوران به اوج توانایی‌های هنری خود رسید.»

پیوند واقعیت و خیال

با وجود آن‌که این نقاشی حالتی استعاری دارد، ریشه در واقعیت زندگی کالو نیز دارد. او بالای تخت خود اسکلت بزرگی از جنس خمیر کاغذ نصب کرده بود تا «تداوم میان زندگی و مرگ» را به تصویر کشد؛ موضوعی که در بسیاری از آثارش تکرار می‌شود. دیه‌گو ریورا حتی با طنز گفته بود این اسکلت معشوق فریداست.

جایگاه در جریان سوررئالیسم

تابلوی کالو قرار است در قالب مجموعه‌ای خصوصی با عنوان «جسم شگفت‌انگیز» (Exquisite Corpus) به حراج گذاشته شود؛ مجموعه‌ای که شامل بیش از ۸۰ اثر نقاشی، طراحی و مجسمه از بزرگان سوررئالیسم همچون سالوادور دالی و ماکس ارنست است.

کالو هرچند خود را «سوررئالیست» نمی‌دانست، اما کارشناسان باور دارند که تصاویر خیال‌گونه و علاقه او به ناخودآگاه، آثارش را به این جنبش هنری پیوند می‌دهد. او روزی گفته بود: «فکر می‌کردند من سوررئالیست هستم، اما نبودم. من هیچ‌گاه رؤیاهایم را نقاشی نکردم؛ من واقعیت خودم را نقاشی کردم.»

رقابت با رکورد آثار زنان هنرمند

ساتبیز تخمین می‌زند که این اثر در حراجی ۱۷ آبان نیویورک بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون دلار فروش داشته باشد. رکورد کنونی گران‌ترین اثر هنری خلق‌شده توسط یک زن به تابلوی «علف هرز جیمسون / گل سفید شماره ۱» (۱۹۳۲) اثر جورجیا اوکیف تعلق دارد که در سال ۲۰۱۴ به قیمت ۴۴.۴ میلیون دلار فروخته شد.

آنا دی استاسی، رئیس بخش هنر آمریکای لاتین ساتبیز، در بیانیه‌ای اعلام کرده است: «رؤیا یکی از شاهکارهای بی‌بدیل فریدا کالوست. این اثر نمونه‌ای نادر و خیره‌کننده از گرایش‌های سوررئالیستی او به شمار می‌رود. کالو در این ترکیب‌بندی، تصاویر رؤیاگونه را با دقت نمادین و شدتی احساسی بی‌نظیر در هم می‌آمیزد؛ اثری که هم‌زمان بسیار شخصی و به‌شکل جهانی تأثیرگذار است.»

با نزدیک‌شدن به زمان حراج، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که «رؤیا (تختخواب)» می‌تواند نه‌تنها نقطه عطفی در بازار آثار هنری زنان، بلکه گامی تاریخی در مسیر شناسایی و ارزش‌گذاری گسترده‌تر بر هنر زنان در سطح بین‌المللی باشد.