داستان رابعه عدویه به روایت عطار نیشابوری

رابعه عدویه، از زنان صوفی برجسته سده دوم هجری، در آثار عطار نیشابوری جایگاهی خاص دارد. عطار در «تذکرة‌الاولیا» از رابعه نه به عنوان یک زن، بلکه به عنوان یک عارف کامل یاد می‌کند که در سیر و سلوک از بسیاری از مردان نیز فراتر رفته است. او رابعه را نمونه‌ای از عشق مطلق به خدا می‌داند؛ زنی که تمام وجودش را وقف محبت الهی کرده بود و حتی عبادتش را نه از ترس دوزخ و نه به طمع بهشت، بلکه تنها برای عشق خالص به خداوند انجام می‌داد.

یکی از داستان‌های مشهور درباره رابعه به نقل از عطار، صحنه‌ای است که او با یک مشعل آتش در یک دست و دلو آبی در دست دیگر در کوچه راه می‌رود. وقتی علت را می‌پرسند، می‌گوید: «می‌خواهم با این آتش بهشت را بسوزانم و با این آب دوزخ را خاموش کنم، تا هیچ‌کس خدا را نه از ترس جهنم و نه به امید بهشت، بلکه فقط برای خودِ خدا پرستش کند.»

این روایت، نماد دیدگاه ناب عرفانی رابعه و تأکید عطار بر عشق الهی فارغ از منفعت و مصلحت است.