آرزوی «شارمالی گل» برای اجرا در تماشاخانه سنگلج!

اشکان زارع در اولین حضور خود در جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی نمایش «شارمالی گل» را روی صحنه برده است. عنوان این نمایش از یک شخصیت حقیقی در تاریخ نمایش ایران گرفته شده که در واقع نخستین زنی بوده که در نمایش‌های ایرانی به عنوان بازیگر حضور پیدا کرده و پیش از او مردها با پوشیدن لباس زنانه نقش زنان را ایفای می‌کردند. این نمایش در روز ۱۵ مهر در سالن قشقایی تئاتر شهر و در ۲ سانس ۱۷ و ۱۹ اجرا شد.

زارع درباره شکل‌گیری ایده نمایش «شارمالی گل» یادآور شد: در کتاب «نمایش در ایران» اثر بهرام بیضایی آمده که در اولین دهه‌های ۱۳۰۰، مکان‌هایی وجود داشته که شاید نتوان آنها را تماشاخانه به معنای امروزی دانست اما فضاهایی بودند با عنوان بنگاه شادمانی، جایی که گروه‌هایی از مطرب ها و هنرمندان نمایش‌های تخت‌حوضی و نمایش‌های ایرانی فعالیت می‌کردند. این گروه‌ها هر یک مکان‌هایی داشتند و در آنجا اجراهایی برگزار می‌کردند. یکی از این افراد امیر سعادت بوده که در سرچشمه تهران، تماشاخانه‌ای به نام تماشاخانه سعادت را افتتاح می‌کند و برای نخستین بار، خانم شارمالی گل را به گروه خود می‌آورد و به‌عنوان بازیگر زن در نمایش‌هایش معرفی می‌کند. در آن دوران، برخی از مطرب ها و چهره‌های شاخص نمایش‌های شادی‌آور همچون مهدی مصری که از بزرگان سیاه‌بازی ایران بود و حسین حوله‌ای فعالیت می‌کردند و این شخصیت‌ها اکنون در نمایش من نیز حضور دارند؛ یعنی در نمایش، شخصیت‌های حسین حوله‌ای، مهدی مصری، امیر سعادت و خود شارمالی گل را می‌بینیم. البته با اطمینان نمی‌توان گفت این افراد دقیقا با هم همکاری داشته‌اند یا خیر اما می‌دانیم که هر یک از آنها در همان دوران فعال بوده‌اند.

وی در مورد فرم اجرایی این اثر توضیح داد: «شارمالی گل» به‌ نوعی رئالیستی محسوب می‌شود و فضای آن در قالب نمایش در نمایش طراحی شده است. یعنی ما بخشی از تمرین‌های این گروه را می‌بینیم و در پس آن، داستان پرکشمکشی وجود دارد که مربوط به تصمیم گروه درباره بازی این خانم است. در واقع، افرادی پشت در سالن تجمع کرده‌اند، شعار می‌دهند و تهدید می‌کنند و اعضای گروه در حال گفتگو هستند که چه تصمیمی بگیرند و چگونه عمل کنند. این بخش، داستان اصلی ما است اما در بخش‌های نمایشی‌تر و صحنه‌هایی که در قالب نمایش در نمایش اجرا می‌شود، گونه‌های مختلف نمایش ایرانی مانند سیاه‌بازی، زن‌پوشی، خیمه‌شب‌بازی و به‌ویژه تخت‌حوضی مورد استفاده قرار گرفته است. من به‌طور مشخص سراغ نمایش تخت‌حوضی و سیاه‌بازی رفتم و در بخش‌هایی نیز خیمه‌شب‌بازی داریم.

کارگردان «شارمالی گل» درباره فعالیت در حوزه نمایش‌های آیینی و سنتی گفت: تقریبا از سال ۱۳۹۳ در مشهد تئاتر را آغاز کردم و بنا بر یک رسم همیشگی، سالی چند بار برای تماشای آثار نمایشی به تهران می‌آمدیم. از همان زمان، یکی از شخصیت‌هایی که همیشه با آثارش ارتباط برقرار می‌کردم، حسین کیانی بود. همین ارتباط تأثیر زیادی در علاقه‌مندی من به نمایش ایرانی داشت. بعدها آثار افراد دیگری را نیز در این زمینه دیده‌ام و در این حوزه مطالعه داشته‌ام اما واقعاً اگر بخواهم صادقانه بگویم، انتخابم از ابتدا این نبوده که بخواهم نمایش ایرانی کار کنم. تجربه‌های قبلی‌ام نیز در این زمینه نبوده است، البته به جز یک تجربه بازیگری در نمایش «شیش و بش» نوشته‌ محمد چرمشیر بود. بنابراین تجربه‌ کارگردانی و نویسندگی در این حوزه نداشتم تا زمانی که به این ایده رسیدم.

زارع در پایان درباره وضعیت اجرای عمومی «شارمالی گل» در تهران تأکید کرد: واقعا نمی‌توانم انکار کنم که یکی از آرزوهایم این است که بتوانم در تماشاخانه سنگلج یا تئاتر شهر اجرای عمومی داشته باشم. به‌ویژه می‌گویم سالن سنگلج، چراکه این مکان خاستگاه نمایش ایرانی است. در اجرای مشهد نیز، علاوه بر هنرمندان مشهدی که استقبال بسیار خوبی داشتند، برخی چهره‌ها مانند فرزین محدث نیز به تماشای اثر ما آمدند و نمایش با استقبال خوبی روبه‌رو شد. بنابراین برایم بسیار خوشحال‌کننده خواهد بود اگر بتوانم در شهر تهران نیز اجرای عمومی داشته باشم.