۶ اثر هنری الهام‌گرفته از «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز

 ۶ هنرمند در مجموعه‌ای چشمگیر، شهر خیالی «ماکوندو» را از دل رمان جادویی مارکز به جهان هنرهای تجسمی آورده‌اند و با نگاهی تازه، دنیای خیال‌انگیز او را در قالب نقاشی‌ها و تصویرسازی‌هایی فراموش‌نشدنی بازآفرینی کرده‌اند.

از زمان انتشار رمان صد سال تنهایی در سال ۱۹۶۷، این اثر بزرگ ادبی الهام‌بخش نسلی از هنرمندان، نویسندگان و فیلم‌سازان بوده است. شاهکار گابریل گارسیا مارکز با ترکیب جادویی واقعیت و خیال، مفاهیمی چون زمان، حافظه، عشق و مرگ را در قالبی شاعرانه و فلسفی به تصویر می‌کشد؛ مضامینی که به‌سادگی از دنیای کلمات به دنیای رنگ و تصویر منتقل می‌شوند.

از صحنه‌های زنده و خیال‌انگیز مایکل یانگ تا ترکیب‌های نمادین سلین چینار، این شش اثر نه‌تنها روح رمان صد سال تنهایی را زنده کرده‌اند، بلکه تفسیر تازه‌ای از دنیای ماکوندو به دست می‌دهند.

گابریل گارسیا مارکز که بود؟

گابریل گارسیا مارکز (۲۰۱۴–۱۹۲۷)، نویسنده و روزنامه‌نگار کلمبیایی، با انتشار رمان صد سال تنهایی در سال ۱۹۶۷، به یکی از چهره‌های ماندگار ادبیات جهان بدل شد. او را استاد بلامنازع رئالیسم جادویی می‌دانند؛ سبکی که مرز میان واقعیت و خیال را در هم می‌شکند و جهان را از چشم مردمانی می‌بیند که در میان افسانه و واقعیت زندگی می‌کنند. مارکز در سال ۱۹۸۲ به پاس نبوغ روایی و قدرت تخیلش، برنده جایزه نوبل ادبیات شد.

در آثار او، مفاهیمی چون گذر زمان، حافظه، عشق، تنهایی و مرگ تکرار می‌شوند؛ مضامینی که از مرز ادبیات فراتر رفته و الهام‌بخش نقاشان، مجسمه‌سازان و تصویرگران بسیاری شده‌اند. در نقاشی سال ۲۰۱۸ کارلوس دوکه با عنوان گابریل گارسیا مارکز، نویسنده در حالتی اندیشناک به تصویر کشیده شده است؛ حالتی که یادآور مجسمه معروف متفکر اثر آگوست رودن است. رنگ‌های درخشان و زنده این اثر، یادآور توصیف‌های تصویری و پرشور مارکز در نوشته‌هایش است؛ ادای احترامی بصری به ذهن خلاق و جهان‌بینی شاعرانه او.

«صد سال تنهایی»؛ رمان اسطوره‌ای یک قرن

رمان صد سال تنهایی داستان چند نسل از خانواده بوئندیا را روایت می‌کند؛ خانواده‌ای که در شهر خیالی ماکوندو زندگی می‌کنند. در این روایت چندلایه، عشق، فقدان، مرگ و قدرت به شیوه‌ای چرخشی و اسطوره‌گون در هم تنیده‌اند.

مارکز هنگام خلق این رمان از هنرمندانی چون هیرونیموس بوش و مارک شاگال الهام گرفته بود؛ هنرمندانی که آثارشان میان خواب و بیداری، واقعیت و خیال در نوسان است. جلد نخستین چاپ رمان، با تصویرسازی سوررئالیستی از صحنه‌ای معروف از ابتدای کتاب همراه بود: «در برابرشان، کشتی اسپانیایی عظیمی بود که داربست‌هایش با گل‌های ارکیده پوشیده شده بود.»

این تلفیق سحرآمیز از عناصر واقعی و تخیلی، منبع الهام نسل‌های گوناگون از هنرمندان شد و بستری فراهم آورد تا رمان مارکز نه‌فقط در کلمات، بلکه در هنرهای تجسمی نیز حیاتی تازه بیابد.

۱. صفحات درخشان پدرو ویلابا اوسپینا

توصیف‌های رنگارنگ مارکز در صد سال تنهایی الهام‌بخش پدرو ویلابا اوسپینا، هنرمند کلمبیایی، بود تا چیزی فراتر از یک کتاب مصور خلق کند. او بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۶ نسخه‌ای نفیس از رمان را تهیه کرد که هر فصل آن با نگاره‌ها و صفحه‌آرایی‌های دستی مزین شده است.

این نسخه چهارجلدی که با جلد کتانی و جعبه‌ای چوبی همراه با پایه مطالعه ارائه می‌شود، بیش از ۵۵ نقش‌برجسته و ده‌ها تصویر تکمیلی را دربر دارد. ویلابا اوسپینا با استفاده از روش‌های سنتی چاپ و حروف‌چینی، داستان پیچیده و چندنسلی بوئندیا را در قالب تصاویری روایی بازگو کرده است. این اثر نه‌تنها ادای دینی به رمان مارکز است، بلکه تجربه‌ای چندحسی برای خواننده فراهم می‌آورد؛ تلاشی برای خواندن و دیدن صد سال تنهایی به‌صورت هم‌زمان.

۲. مناظر زنده مایکل یانگ از ماکوندو

مجموعه نقاشی‌های سال ۲۰۱۶ مایکل یانگ یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های هنری الهام‌گرفته از رمان مارکز است. یانگ در حین کار، نسخه‌ای صوتی از رمان را می‌شنید و هم‌زمان از روی نسخه چاپی مطالعه می‌کرد. او ده صحنه کلیدی رمان را برای نقاشی انتخاب کرد تا جهانی تصویری از ماکوندو خلق کند.

در اثر روزی معمولی در ماکوندو، شهر خیالی مارکز به تصویر کشیده شده و کشتی‌ای که در جلد چاپ نخست کتاب دیده می‌شد، در مرکز اثر قرار دارد. یکی دیگر از تابلوهای شاخص این مجموعه، کودک طلایی نام دارد؛ صحنه‌ای که به تشییع جنازه «پیلار ترنرا» می‌پردازد، زنی که وصیت کرده بود پس از مرگ در صندلی حصیری محبوبش دفن شود؛ آن‌هم در سن ۱۴۵ سالگی. این اثر بازتابی از طنز، رمز و جادوی روایت مارکز است.

۳. نگاه سوررئالیستی آرامیس گوتیرز

آرامیس گوتیرز، نقاش ساکن میامی، در آثار خود با نگاهی مدرن و سوررئالیستی به مضامین انسانی می‌پردازد. نقاشی سال ۲۰۰۷ او با عنوان پس از صد سال تنهایی، مردی را در حال پرواز در میان گردبادی بر فراز ماکوندو نشان می‌دهد.

گوتیرز در توضیح اثرش می‌گوید: «در کارهایم به روایت‌هایی از عشق، مرگ نابهنگام و فساد اخلاقی می‌پردازم، در حالی‌که زبان بصری‌ام به دوران طلایی نقاشی کلاسیک اشاره دارد.» اثر او برداشتی آزاد از جهان مارکز است که در آن، نیروهای طبیعت و انسان در نبردی شاعرانه گرفتارند.

۴. آسمان‌های سرخ ماکوندو اثر آنی پتروسیان

آنی پتروسیان، هنرمند معاصر ارمنی، در سال ۲۰۱۸ با خلق نقاشی آسمان‌های سرخ ماکوندو برداشت شخصی خود را از رمان مارکز ارائه داد. او درباره اثرش گفته است: «وقتی صد سال تنهایی را خواندم، احساس کردم آسمان ماکوندو همیشه سرخ است.»

پتروسیان که در سبک‌هایی از رئالیسم تا اکسپرسیونیسم انتزاعی کار می‌کند، در این نقاشی با نگاهی فولکلوریک، فضای ماکوندو و شخصیت‌های آن را بازسازی کرده است. برخلاف بسیاری از هنرمندان که رئالیسم جادویی را با جلوه‌هایی خیال‌انگیز و مبهم می‌شناسند، پتروسیان با رنگ‌های گرم و چیدمان‌های ساده، حس انسانی و زمینی این جهان جادویی را به نمایش گذاشته است.

۵. تصویر سوررئالیستی رایان اینزانا

رایان اینزانا، تصویرگر و طراح مفهومی، در سال ۲۰۱۷ برای وال‌استریت ژورنال تصویری از رمان صد سال تنهایی خلق کرد. در این تصویر که با نگاهی سوررئالیستی ترسیم شده، عناصری چون کشتی، درختان و اعضای مختلف خانواده بوئندیا به چشم می‌خورد.

در میان جزئیات اثر، ساعت بزرگی دیده می‌شود که یادآور نقاشی‌های سالوادور دالی است و مفهوم گذر زمان، یکی از محورهای اصلی رمان مارکز، را تداعی می‌کند. ترکیب این عناصر نمادین، دنیایی درهم‌تنیده از واقعیت و خیال می‌سازد که هم‌چون خود رمان، مرز زمان و مکان را در هم می‌شکند.

۶. خانه بوئندیا و روح ماکوندو اثر سلین چینار

اثر خانه بوئندیا (۲۰۲۰) از سلین چینار، طراح گرافیک اهل ترکیه، بخشی از مجموعه‌ای شامل ۳۱ تصویرسازی بر اساس صد سال تنهایی است. چینار با ترکیب عناصر گرافیکی و جزئیات روایی، سبکی بصری خلق کرده که بازتابی از رئالیسم جادویی مارکز است.

در این تصویر، خانه خانواده بوئندیا دیده می‌شود و در میان آن، اشباحی حضور دارند که احتمالاً روح «پرودنسیو آگویلار» را مجسم می‌کنند. این چهره‌های خیالی چرخه زندگی و مرگ را نشان می‌دهند؛ همان چرخه‌ای که در سراسر تاریخ خانواده بوئندیا تکرار می‌شود.

بیش از نیم‌قرن پس از انتشار صد سال تنهایی، جهان ماکوندو هنوز الهام‌بخش هنرمندان است. هر یک از این آثار، روایتی تازه از همان داستان جاودانه‌اند؛ داستانی درباره عشق، تنهایی، گذر زمان و تکرار سرنوشت. مارکز شاید نویسنده‌ای بود که با کلمات نقاشی می‌کرد، اما این هنرمندان ثابت کرده‌اند که با رنگ و تصویر نیز می‌توان زبان جادوی او را زنده نگه داشت.