چگونه زندگی مجازی سالم داشته باشیم؟

علی صابری، عضو انجمن سواد رسانه‌ای ایران که در دومین کنفرانس بین‌المللی «داده‌های بزرگ، اینترنت اشیا و رایانش ابری» در کشور ژاپن و اولین کنفرانس بین‌المللی «حمل و نقل و شهرهای هوشمند» به عنوان داور برتر معرفی شد، در یادداشتی با عنوان «زندگی مجازی را یاد بگیریم» مولفه‌های لازم برای داشتن زندگی مجازی سالم و مفید را مورد بررسی قرار داده است.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

«دنیای رشدیافته با فناوری محیط تحول یافته و هوشمندی است که از ابعاد مختلف سبک زندگی فردی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد که اگر سواد همسویی آگاهانه با فرآیند تحولات عصر تکنولوژی وجود نداشته باشد و بسترسازی استاندارد آن صورت نگیرد افراد و نهادهای جامعه نخواهند توانست فناوری را مدیریت کرده و در مسیر سالم سازی و پیشرفت به کار گیرند. از این نظر باید مولفه های مرتبط با دنیای مجازی مورد اهمیت و برنامه ریزی قرار گیرند، برای افراد تا زندگی مجازی سالم و رشدیافته ای داشته باشند و برای نظام جامعه تا ساختار و فرهنگ مجازی سالم شکل بگیرد؛ امتیاز و ضرورتی که به دلیل دامنه تاثیر گسترده دنیای مجازی در ابعاد مختلف باید برنامه و هدف هر فرد و نظام جامعه ای باشد. تعامل سوادمحور با تحولات عصر دیجیتال و استفاده هدفمند از امکانات و خدمات دنیای مجازی سبب می شود جامعه دارای الگوی درست زندگی مجازی باشد.

افراد و نظام جامعه دو مولفه مطرح در زندگی مجازی هستند؛ یعنی هم افراد در نحوه تعامل با فضای مجازی باید دارای سبک زندگی مجازی آگاهانه ای باشند و هم نظام جامعه برای مدیریت فضای مجازی در جهت ارتقای فرهنگ مجازی دارای برنامه های مهندسی شده باشد. زندگی مجازی مطلوب در همسویی اقدامات فردی و اجتماعی آگاهانه و هدفمند سواد زندگی مجازی حاصل می شود. هر فناوری برای تاثیر گذاری سالم و موثر نیازمند بسترسازی همه جانبه است. تحلیل مولفه های مرتبط با فناوری در جهت بسترسازی استاندارد و بررسی نحوه تعامل با فناوری از جنبه های مختلف سبب خواهد شد تکنولوژی دارای اصول اجرا و الگوی استفاده باشد. نگاه کلی به توسعه فناوری و برنامه ریزی های سواد محور در جهت مدیریت تاثیر گذاری آن سبب خواهد شد فناوری به شیوه ای استاندارد ارائه و نهادینه سازی شود و دانش و اخلاق استفاده از فناوری وجود داشته باشد؛ در این صورت افراد و نظام جامعه دارای الگوی درست زندگی مجازی خواهند شد؛ الگویی که راهنمای زندگی مجازی می شود، الگویی که کاربر و محیط مجازی سالم و رشدیافته را شکل می دهد. سبکی از تعاملات آگاهانه و مفید با امکانات و خدمات عصر دیجیتال که سبب پیشرفت استاندارد بر مبنای فناوری می شود، پیشرفتی که سبک زندگی مجازی را ارتقا می دهد و برای هر کاربر دنیای مجازی محیط تعاملی مطلوبی را ایجاد خواهد کرد.

بخش عمده ای از خدمات اجتماعی و ساختارهای ارتباطی در عصر جدید بر مبنای امکانات فضای مجازی است و این به معنای اهمیت نقش فناوری در ابعاد مختلف زندگی است؛ امری که هر فرد، نهاد و نظام جامعه ای را ملزم به مدیریت فناوری می نماید تا تکنولوژی ابزار توسعه شود. غفلت از شاخص های موثر در زندگی مجازی و غفلت از نقش موثر فناوری سیستم جامعه را در همسویی با پدیده فضای مجازی دچار بحران و آسیب خواهد کرد. معضلاتی که امنیت، سلامت، پیشرفت و فرهنگ را تهدید خواهند کرد. از این نظر لازم است افراد و نهادهای جامعه نگرشی رشدیافته به فضای مجازی داشته باشند و زندگی مجازی را به عنوان زندگی با فناوری تعریف و برنامه ریزی کنند و برای داشتن زندگی مجازی سالم و مفید اقدامات لازم را مسئولانه انجام دهند.

بدون سواد مجازی و برنامه ریزی هدفمند نمی توان زندگی مجازی سالم و مفیدی داشت و با سواد مجازی و برنامه ریزی هدفمند می توان زندگی مجازی سالم و رشدیافته ای ساخت؛ پس اگر به هر نحویی دارای زندگی مجازی مطلوبی نیستیم در سطح فرد و جامعه دلیل آن نداشتن سواد فضای مجازی و برنامه های مهندسی شده توسعه فضای مجازی است و اگر افراد و جوامعی توانسته اند زندگی مجازی استانداردی داشته باشند و از مزایای و امکانات فناوری هدفمند در مسیر پیشرفت و موفقیت بهره مند شوند، دلیل بر داشتن برنامه های سواد محور توسعه فضای مجازی است؛ یعنی هم نحوه خدمات دهی و هم نحوه تعامل و استفاده از فضای مجازی را تخصصی، هدفمند و نتیجه بخش بسترسازی کرده اند و محصول چنین اقدامات همه جانبه سوادمحور توسعه فضای مجازی جامعه مجازی مطلوب با سبک زندگی مجازی درست خواهد شد.

زندگی در عصر دیجیتال به دلیل ساختار دنیای مجازی زندگی متفاوتی است محیطی که هم می تواند بستر تحقق اهداف و پیشرفت شود و هم محیطی آسیب زا با تأثیرات منفی بر فرهنگ، دانش، نگرش و رفتار که سبب شکل گیری جامعه مجازی غیر استاندارد می شود. محیطی ناسالم که به پیشرفت و موفقیت فرد و جامعه آسیب می رساند؛ از این نظر انتخاب و اقدام برای داشتن سبک زندگی مجازی آگاهانه منوط به شاخص های موثر در توسعه استاندارد فضای مجازی است. اقدامات و وظایفی که افراد و نظام جامعه باید مسئولانه عمل کنند. فرهنگ یادگیری زندگی مجازی باید در نگرش و رفتار در سطح فرد و جامعه نهادینه شود تا بتوان فناوری را به ابزار پیشرفت و موفقیت تبدیل کرد و سطح و نحوه تعامل با دنیای مجازی را ارتقا بخشید و آسیب ها و بحران های دنیای مجازی را مدیریت کرد.

مدیریت سواد محور فضای مجازی در راستای ایجاد فرهنگ مجازی که سبک زندگی فردی و اجتماعی مجازی استاندارد را سبب شود از یک جنبه منوط به اقدامات و برنامه ریزی های مدیریتی فضای مجازی است و از جنبه دیگر نیازمند تلاش های هدفمند و آگاهانه ای است که هر عضو دنیای مجازی باید مسئولانه عمل کند در بخش مربوط به مدیریت اقدامات و برنامه ریزی که وظیفه نهادهای مسئول توسعه فضای مجازی است. باید هم ارتقای فرهنگ مجازی هدف باشد و هم ارائه مطلوب ترین محیط ، پلتفرم و امکانات عصر دیجیتال تا آنچه لازمه داشتن زندگی مجازی سالم و مفید است فراهم باشد. در بخش مربوط به تلاش های هدفمند و آگاهانه کاربران یعنی نیاز و ضرورتی که هر کاربر فضای مجازی باید درک کند و برای ارتقای سواد مجازی تلاش کند به اصول و ساختار دنیای مجازی آگاهی داشته باشد؛ سوادی که سبب شود سالم و هدفمند از دنیای مجازی بهره مند شود و این محیط هوشمند و مفید را به بستر موفقیت و پیشرفت تبدیل کند. در صورتی که همه مولفه های موثر در مدیریت فضای مجازی در بخش برنامه ریزی و فرهنگ و ارتقای سواد و الگوی تعامل درست تعریف و اجرا شوند و همه اجزای جامعه مجازی مسولانه عمل کنند، سبک زندگی مجازی درست شکل خواهد گرفت. الگویی سالم و رشدیافته از زندگی مجازی که باید هدف هر کاربر دنیای مجازی و هر نهاد اداره کننده جامعه مجازی باشد.

در عصر دیجیتال کاربر و جامعه مجازی داریم دو مولفه ای که زندگی مجازی را شکل می دهند و باید چنین مفاهیمی را آگاهانه تعریف و تفهیم کنیم تا شناخت درستی از ماهیت دنیای مجازی و مولفه های مرتبط با آن شکل بگیرد. شناختی سواد محور که سبب شود برنامه ریزی های ارتقای ساختار و فرهنگ مجازی بر مبنای آن تدوین و اجرا شوند تا جامعه مجازی با ساختار و فرهنگ سالم و رشدیافته ای داشته باشیم. جامعه مجازی با الگوی زندگی مجازی استاندارد و این فرآیندی است که افراد و نهادهای جامعه باید این امتیاز و ضرورت را پذیرفته و مسئولانه برای تحقق آن عمل کنند. با داشتن فضای مجازی استاندارد می توان از مزایای متنوع دنیای تکنولوژی بهره مند شد و پیشرفت و موفقیت در سطح فرد و جامعه را در دنیای مجازی ایجاد کرد. زندگی در دنیای مجازی با تنوع امکانات و خدمات می تواند زندگی زیبایی باشد. اگر برای داشتن سبک زندگی مجازی رشدیافته همه اعضای جامعه مجازی سوادمحور عمل کنند.»

منبع: ایسنا