چراغ محفل گرم شب های یلدا هنوز روشن است/آئین کهنی که ماندگار ماند

شب یلدا بلندترین شب سال، برای هر یک از ما خاطره های زیادی را به ذهن می آورد. یاد خانه مادربزرگ و صفای دور هم جمع شدن ها پشت کرسی و خوردن آجیل و حافظ خوانی که اکنون با توجه به زندگی مدرن شهری و گوشی های همراه که جای اعضای خانواده را گرفته کمرنگ شده است. از دیرباز تاکنون شب یلدا به عنوان یکی از مهم ترین شب های ایران باستان مورد توجه و اهمیت بوده است.

جشن ها و شب نشینی هایی که در این شب توسط مردم برگزار می شود یک سنت دیرینه بوده که تا امروز نیز نه تنها از ارزش آن کاسته نشده، بلکه از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار است. از آیین های رایج و معروف و مرسوم شب یلدا می توان به قصه گویی ریش سفیدان و بزرگان، خوردن تنقلات و تفأل بر حافظ اشاره کرد.

در استان مرکزی نیز آیین های یلدایی در مناطق روستایی دست نخورده تر باقی مانده و در هر شهرستانی آمیختگی عمیقی با باورها و فرهنگ بومی دارد و چهره ای زیبا از رسومات خرده فرهنگ را به نمایش می گذارد. خبرنگار مهر در خصوص اهمیت این آیین زیبا و برنامه های تدارک دیده شده به مناسبت این رویداد فرهنگی با چند نفر از مسئولین استان به گفت و گو پرداخته است.

آئین شب یلدا احیای اصالت های فرهنگی کهن است

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: فرهنگ کشور ما از خرده فرهنگ هایی تشکیل شده است که در قالب رویداد معنا پیدا می کنند و در بعضی از این رویداد ها در کنار حفظ اصالت های فرهنگی، ارزش های انسانی وجود دارد که به غنای فرهنگی کمک می کند.

علیرضا ایزدی گفت: شب یلدا فرصت مناسبی است که ضمن پاسخگویی به اصالت های فرهنگی، به احیای ارزش های فرهنگی نیز توجه داشته باشیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی ادامه داد: اداره کل میراث فرهنگی استان با توجه به اهمیت این آیین فرهنگی در صدد است با فراهم ساختن فضایی برای نشاط جامعه که دغدغه بسیاری از مسئولین است، به برگزاری برنامه هایی به این مناسبت در سطح استان بپردازد.

گفت: برگزاری برنامه هایی شاد با احیای خرده فرهنگ ها در یک مجموعه تفریحی واقع در منطقه نمونه گردشگری نظم آباد اراک و افتتاحیه رسمی رستورانی واقع در جنب ترمینال و برگزاری برنامه به مدت ۴ شب همراه با برگزاری آیین های بومی و محلی، آشنایی مردم با لبوفروشان و باقالی فروشان دوره گرد که بخشی از فرهنگ جامعه هستند، از جمله این برنامه ها به شمار می رود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بیان داشت: همچنین در بیشتر مجموعه های گردشگری سطح استان مانند شهرستان ساوه، محلات، ارگ میشیجان در خمین و... برنامه های شب یلدا برگزار می شود.

یلدا جلوه ای از غم و شادی مردم در روزگار گذشته

در ادامه معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: عمر آیین های ایرانی با عمر مردم این سرزمین برابر است. در طول تاریخ ایران زمین شکست ها، پیروزی ها، روزگار شادی و قدرت، غم و اندوه و سوگ آمده و سپری شده است؛ هنوز میلیون ها تن از مردم در این سرزمین و دیگر سرزمین هایی که دارای پیشینه مشترک فرهنگی با ایران هستند آداب و رسوم و جشن های ملی را برگزار می کنند که از جمله مهم ترین آیین های باستانی ایران آیین شب یلداست.

محسن کریمی در خصوص خاستگاه و ریشه های فرهنگی این آئین کهن گفت: یلدا واژه سریانی است به معنی تولد، در فرهنگ دهخدا در ذیل واژه یلدا آمده است: واژه یلدا یک لغت سریانی به معنی میلاد عربی است و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کردند از این رو بدین نام نامیده اند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بیان کرد: مردمان آریایی که پایه زندگیشان بر چوپانی و کشاورزی قرار داشت و در طول سال با سپری شدن فصول و تضادهای طبیعی خوی گرفته بودند، بر اثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت حرکت و قرار ستارگان آشنایی یافته و کارها و فعالیت هایشان را بر آن تنظیم می کردند. آنان ملاحظه می کردند که در بعضی از ایام و فصول روزها بسیار بلند می شود به همان نسبت بلندی، از روشنایی و نور خورشید بیشتر استفاده می کردند و می نگریستند که شب ها کوتاه است. در طول سال دریافتند که آخرین روز پاییز، یعنی سی ام آذر و بلندترین شب ها، شب اول زمستان یعنی شب اول دی ماه است و به همین علت آن را شب یلدا نامیدند.

کریمی گفت: اصلی ترین میوه شب یلدا انار می باشد چرا که گذشتگان آن را مایه برکت و باروری می دانستند و این تفسیر را به خاطر دانه های زیاد آن و همچنین رنگ قرمزی که دارد و نماد خورشید و شادی است، مطرح می کردند. البته از سایر میوه ها و مرکبات همچون هندوانه، پرتقال، سیب یا حتی کدو تنبل و لبو هم می توان در این شب استفاده کرد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اظهار کرد: شب زنده داری شب یلدا از دیر باز مرسوم بوده و همچنان ادامه دارد و باید برای حفظ این آیین های فرهنگی تلاش کرد.

حافظ خوانی یلدا، تمرینی برای شاد زیستی و مهر وزریدن

در ادامه مدیر انجمن حافظ دوستان استان مرکزی در خصوص حافظ خوانی در شب یلدا اظهار داشت: در شب یلدا یا شب چله تمام افراد خانواده و گاه فامیل دور هم جمع می شوند و بزرگ خانواده یا کسی که به خوبی شعر می خواند، تفالی به دیوان حضرت حافظ می زند.

مریم صابری نسب افزود: این کار از فرهنگ باستانی مهر در میان مردم باقی مانده است. همچنین قصه گویی، مثل گفتن و شعرخوانی در بین برخی اقوام رایج است.

وی ادامه داد: بی گمان علاقه و رویکرد مردم به حافظ آن قدر زیاد است که در بین متون کهن ایران زمین، دیوان حافظ در تمام خانه های مردم وجود دارد.

این فعال فرهنگی بیان داشت: شعرحافظ چون آیینه ای است که هرکسی آن را می خواند، گویی خودش را در آن می بیند. شعر حافظ آنجا که می گوید؛ «آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است، با دوستان مروت با دشمنان مدارا» مردم را به شاد زیستن و مهر ورزیدن فرا می خواند.

همچنین سرپرست سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اراک در گفت و گو با خبرنگار مهر پیرامون برنامه های شب یلدا اظهار کرد: جشنواره شب یلدا به مناسب این رویداد در روز ۳۰ آذرماه جاری از ساعت ۱۵ تا ۲۰ در فرهنگسرای شهر اراک برگزار می شود.

حمید کربلایی حسنی ادامه داد: به مناسبت شب یلدا جشنی برای کودکان اوتیسم و یک جشن برای سه هزار نفر از کودکان اقشار آسیب پذیر در اراک برگزار می شود.

براساس این گزارش، آیین یلدا بر مبنای پایه های فرهنگی و ویژگی های محیطی هر خطه از کشور شکل گرفته است و محفلی برای انتقال پیام های منطبق بر فرهنگ بومی و منطقه ای است و باید برای حفظ و زنده نگاه داشتن این رسم کهن و آئین هایی از این قبیل در نسل امروز بیش از گذشته تلاش کرد.