بی‌توجهی به یک دستبرد تاریخی!
سیاوش آریا، کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی از تاخت و تاز آزادانه و بی‌هراسِ قاچاقچیان در تُل و تپه‌های تاریخی بسیار ارزشمند شهرستان داراب خبر داد و گفت: این تپه‌ها که به حال خود رها شده‌اند، همواره مورد دستبرد قرار گرفته‌اند و گودال‌هایی که حفر شده‌اند نیز با خاک پوشانده می‌شود.
سیاوُش آریا تصاویری از تپه‌های تاریخی «داراب» در اختیار ایسنا قرار دارد و در شرح وضعیت آن، که پیش‌تر و بارها درباره آن هشدار داده شده بود، گفت: شهرستان داراب در جنوب خاوری (شرقی) فارس جای دارد و فاصلۀ آن با شهر شیراز ۲۴۰ کیلومتر است. این شهرستان بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی هفتمین شهرستان پرجمعیت این استان به شمار می‌آید. از دیدگاه تاریخی و داشتن آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی، داراب را باید یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های استان فارس و کشور دانست که دارای یادمان‌های فراوان تاریخی با دیرینگی بالا و چندین هزار ساله است. شهرستان داراب را بدون گزافه باید «ایران کوچک» پنداشت؛ زیرا از دوران پیش از تاریخ تا دوران تاریخی به‌ویژه ساسانی یادمان‌های بسیار ارزشمندی را در خود جای داده است که هرکدام به تنهایی با یادمان های جهانی ایران برابری می‌کند. از جمله، شهر باستانی دارابگرد، آتشکده‌های آذرخش و رُستاق و آذرجو، سنگ‌نگاره ساسانی شاهپور یکم، تپه پیش از تاریخ هیربدان، تل یونجه‌ای، تپه زرگران، دستکندهای باستانی روستای همت، دژ ساسانی بهمن و ده‌ها و صدها اثر و بنای شاخص دیگر که هرکدام گویای دیرینگی، فرهنگ، هنر و تمدن ایران‌زمین به شمار می‌آیند. پراکنش آثار و بناهای تاریخی در شهرستان داراب بسیار زیاد است و بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی تا کنون به ثبت ملی رسیده و دو تا سه برابر آن نیز آثار شناخته شده و واجد ارزش تاریخی و ثبتی دارد. با این همه، وضعیت حفاظتی و نگهداری یادمان‌های تاریخی در این شهرستان نامناسب و در جاهایی، بد است.
این کنشگر میراث فرهنگی ادامه داد: یکی از انگیزه‌های کاستی در حفاظت یادمان‌های تاریخی در شهرستان داراب و البته سراسر استان، کمبود نیروی یگان حفاظت میراث فرهنگی و تجهیزات لجستیکی و کمبود بودجه است. و همین موضوع سبب شده است تا وضعیت حفاظتی و نگهداری یادمان‌های تاریخی شهرستان داراب نامناسب و گاهی بد باشد. جدا از آن و در چندین سال گذشته، بارها به مسئولان و مدیران میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و شهرستان داراب درباره وضعیت نامناسب حفاظتی و نگهداری یادمان‌های تاریخی هشدار داده و خواستار پیگیری و رسیدگی و حفاظت بیشتر از یادگارهای ملی و تاریخی شده‌ام. اما شوربختانه «در بر همان پاشنه می‌چرخد» و هر بار که به داراب سفر می‌کنم و در بازدیدهای میدانی خود، وضعیت آثار و بناهای تاریخی را بدتر از پیش می‌بینم.
آریا اضافه کرد: این درحالی است که بارها وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و فرماندهی یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور با وجود ابراز کمبود نیرو و امکانات حفاظتی، در سخنان خود گفته‌اند که به خوبی از آثار و بناهای تاریخی محافظت و راه را بر سودجویان تنگ می‌کنیم. اما در شهرستان داراب این موضوع کامل وارونه است و سودجویان همچنان آزادانه بر یادمان‌های تاریخی و هویت ملی می‌تازند و بدون هراس به محوطه‌های تاریخی دستبرد می‌زنند.
این کنشگر میراث فرهنگی ادامه داد: برای این‌که وضعیت بررسی و روشن‌تر شود به ۵ محوطۀ باستانی یا همان تُل و تپه‌های تاریخی که در خردادماه و تیرماه مورد بازدید میدانی قرار گرفته، بسیار کوتاه پرداخته و اسناد آن را منتشر می‌کنیم. پیش از آن باید دانست دربارۀ همۀ این یادمان‌های تاریخی پیش‌تر با مسئولان و مدیران میراث فرهنگی استان و یگان حفاظت میراث فرهنگی گفت‌وگو و آگاهی‌رسانی شده است.
او افزود: تپۀ پیش از تاریخی «هیربدان» که باستان‌شناسان از آن با نام یکی از ارزشمندترین محوطه‌های باستانی کشور و دوران ایلامی نام می‌برند، همواره مورد دستبرد سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی و قاچاقچیان قرار گرفته و با کَندوکاوهای غیرمجاز گودال بزرگی را در آن پدید و به لایه‌های باستان‌شناختی محوطه آسیب‌های برگشت‌ناپذیری را وارد آورده‌اند که جای نگرانی شدید و افسوس و دریغ دارد. جالب آنجاست که به تازگی پس از هر کَندوکاو غیرمجازی در شهرستان داراب، مسئولان با خاک روی گودال‌ها و کَندوکاوهای غیرمجاز را می‌پوشانند!
آریا گفت: تپۀ پیش از تاریخی «زرگران» که نیز یکی از بی‌همتاترین یادمان‌های تاریخی و فرهنگی شهرستان داراب و استان فارس به شمار می‌آید مورد دستبرد قاچاقچیان قرار گرفته و سودجویان بدون هیچ هراسی و آزادانه گودال چندین متری در آن پدید آورده و کَندوکاو غیرمجاز انجام داده‌اند و سبب نابودی محوطه شده‌اند که با دیدن آن، آه از نهاد هر دوستدار تاریخ و فرهنگ ایرانی برمی‌خیزد.
این کنشگر میراث فرهنگی افزود: تپۀ «عقربی ۳» نیز یکی دیگر از یادمان‌های ارزشمند تاریخی شهرستان داراب است که سوداگران اَموال تاریخی و فرهنگی در آن جولان می‌دهند و از وضعیت نامناسبی برخوردار است و مورد دستبرد قاچاقچیان قرار گرفته است.
او همچنین به وضعیت یکی از تپه تاریخی در پیرامون شهر باستانی دارابگرد که پروندۀ آن بنا به گفته مسئولان میراث فرهنگی استان در حال ثبت ملی است، اشاره کرد و گفت: هنوز نام این تپه روشن نشده، اما مورد دست درازی قاچاقچیان قرار گرفته است. همچنین کشاورزان و زمین‌داران پیرامون این تپه با لودر و ماشین‌آلات سنگین کشاورزی روی آن رفته و تپه را شخم زده‌اند! و هنوز رد لاستیک خودروها و آسیب‌ها برجای مانده و نمایان است.
آریا ادامه داد: تُل «خاکستری» شهرستان داراب نیز از دستبرد قاچاقچیان بیمار در امان نمانده و سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی بدون هراس با کَندوکاوهای غیرمجاز به لایه‌های باستان‌شناختی محوطه آسیب رسانده‌اند. همچنین کشاورزان و زمین‌داران با وجود ثبت ملی و آگاهی از آن، با لودر روی محوطه رفت‌وآمد کرده و به یادمان ملی آسیب رسانده‌اند که رد لاستیک لودر و ماشین‌آلات سنگین کشاورزی برجای مانده و قابل دیدن است.
او اظهار کرد: این تنها شماری از تل و تپه‌های باستانی شهرستان داراب است که در خردادماه و تیرماه امسال مورد بازدید میدانی قرار گرفته و هرکدام با دستبرد قاچاقچیان به بهانه های پوچ و خیال‌انگیز یافتن گنجی که هیچ وجود خارجی ندارد و توهمی بیش نیست، روبه‌رو شده و آسیب‌های برگشت‌ناپذیری بر آن‌ها وارد شده که جای بسی افسوس و دریغ است. این‌ها تنها «مشتی بود نمونه خَروار» و تو خود بخوان حدیث مفصل از این مجمل...
این کنشگر میراث فرهنگی یادآور شد: باید دانست که کارشناسان میراث فرهنگی و باستان‌شناسان بارها هشدار داده‌اند که باید از کَندوکاوهای غیرمجاز سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی پیشگیری کرد و مجازات‌های سنگینی در قانون پیش‌بینی کرد. وگرنه تا چند سال آینده بیشتر محوطه‌های تاریخی به ویژه تل و تپه‌ها که بسیاری از آن‌ها هنوز کاوش باستان‌شناسی هم نشده‌اند، از میان رفته و از چهرۀ تاریخ و صفحه روزگار زِدوده خواهند شد.
دیدگاه