محمد رضا وحید زاده نویسنده و پژوهشگر هنر و ادبیات گفت: سفرنامه نویسی از گذشته‌های دور پنجره تازه‌ای بر روی پدیده ها، وقایع، ماجرا‌ها گشوده است، سفرنامه‌ها می‌توانند ما را با شکل تازه و زاویه‌ای جدید از مسائل آشنا کنند، بر خلاف گزارش‌ها و نقل‌های تاریخ نگاری رسمی که صرفا به نقطه عطف‌های تاریخی از یک منظر محدود نخبگانی یا سیاسی می‌پردازد باعث می‌شود ما به خیلی از موضوعات به ظاهر کم اهمییت، اما در باطن تعیین کننده و نقش آفرین بیشتر  توجه کنیم.

به گفته وحید زاده، در  گزارش‌های رسمی به موضوعاتی مثل تاریخ فرهنگی، سبک زندگی، زیست مردم در یک دوره خاص اشاره نمی‌شود، اما یک سفرنامه خوب می‌تواند ما را با جهان تازه‌ای آشنا کند و به جای نقشه هوایی، به کوچه پس کوچه‌های یک زندگی دوره تاریخی ببرد.

وحید زاده گفت: از قدیم بسیاری از سفرنامه‌ها توجه علاقمندان به ویژه متخصصان این حوزه یعنی مطالعات فرهنگی یا افرادی که قصد داشتند نگاه دقیق تری به تاریخ داشته باشند جلب کرده است.

او می‌گوید: از مهم‌ترین سفرنامه‌ها سفرنامه ارزشمند ناصر خسرو است که در دوره‌ی تاریخی که شاید گزارش‌های دقیق و جزئی نگارانه‌ای مثل ما کمتر وجود دارد، توانسته ما را با آداب، رسوم، فرهنگ توده‌های مردم که در خیلی از نقل‌ها و گزارش‌های رسمی از آن یاد نشده آشنا کند.

وحید زاده گفت: سعدی شیرازی بزرگترین شاعر تاریخ ایران نیز روایت‌های غیر رسمی این چنین دارد و ما را با ریز بافت ها، جزئی نگاری ها، ریز نقش‌های فرهنگ آشنا و از زاویه‌ای دیگر ماجرا را برای ما روشن می‌کند، همچنین سفرنامه‌های معاصر همانند جلال آل احمد در دوره معاصر یک اعتبار خاصی را به سفرنامه نویسی می‌دهد.

به گفته این نویسنده، سفرنامه مارکوپولو نمونه‌ای جهانی است که به شرق و به ایران آمده، برای کشور ایران اتفاقی ارزشمند است که مارکوپولو به عنوان یک اروپایی در آن دوره‌ی تاریخی روایتی شکوهمند از ایران دارد.

وحید زاده گفت: در دوره صفویه نیز بسیاری از سفرنامه‌ها نوشته شده که، اطلاعات تاریخی خیلی خوبی به ما می‌دهد، مسئله همین است که از زاویه‌ای به ماجرا نگاه می‌کند که امکان پرداختن به آن در روایت و گزارش‌های رسمی وجود ندارد.

او می‌گوید: چنین ویژگی باید مورد توجه نویسندگان این حوزه قرار بگیرد، مزیت نسبی سفرنامه همان جزئی نگاری است و سفرنامه نویس‌ها نیز اگر بخواهند آثار ارزشمندی را به یادگار بگذارند  باید چنین ویژگی را برجسته کنند، از به کار بردن متن‌های خشک، کلیشه‌ای و رسمی همانند گزارش‌های خبری، نقل‌های روزنامه خوداری کنند، حفظ طراوت و شادابی، زبان صمیمی، روانی قلم، در نگارش سفرنامه مهم است.

وی افزود: یک سفرنامه نویس باید دست مخاطب را بگیرد و به دل صحنه ببرد و به نوعی مخاطب را همسفر ماجرا کند، هر چه قدر بتواند این کار را درست‌تر انجام دهد و مخاطب را همانند یک دوست هم سفر خود کند کار خود را درست‌تر انجام داده است.

او می‌گوید: در سفرنامه‌هایی که به دست ما رسیده نقطه متمایز آن‌ها جزیی نگری و نگاه نو است، نویسنده این سفرنامه از منظری به ماجرا نگاه کرده اند که به آن کمتر توجه شده، چیز‌هایی را دیده اند که مخاطب در حالت عادی فرصت توجه کردن به آن را ندارد، یک سفرنامه نویس خوب باید کنجکاو، تیزهوش، دقیق باشد و برای زوایایی که در روزمرگی و عادت معمولا پنهان می‌مانند نگاه خلاقانه‌ای داشته باشد.

وی افزود: در سال‌های اخیر برای سفرنامه نویسی شاهد اتفاقات خوبی بوده ایم، برای نمونه مهران عباسی در نشر قاف و خانم مرشد زاده نشر اطراف فعالیت خوبی در این حوزه داشته اند، همچنین افراد و ناشران فعال دیگری وجود دارند که به این حوزه  و اصطلاحا ناداستان علاقه  دارند.

وحید زاده گفت: اصطلاح ناداستان به روایت‌های غیر رسمی اطلاق می‌شود که نه می‌توان آن را یک داستان مخیل و اثری در گونه ادبیات خلاقه و نه گزارش رسمی دانست که بسیاری ناشران به این موضوع توجه نشان دادند.

به گفته وحید زاده، همه گیری کرونا و وقفه‌ای که در بازار نشر و کتاب ایجاد کرد  همانند خیلی از حوزه‌ها این حوزه را هم دچار وقفه کرد، از آن جایی که سفر نامه نویسی در مقایسه با شعر و داستان که در فرهنگ ما ریشه دارد حوزه‌ای نو پا محسوب می‌شود که در شرایط کرونا نگارش سفرنامه نویسی به نوعی متوقف شد.

وحید زاده گفت: امیدوارم دوباره شاهد شکوفایی و درخشش آثار خوب در این حیطه باشیم و بازار کتاب دوباره رونقی پیدا کند، مشکلات اقتصادی پیش روی ناشران رفته رفته کاهش پیدا کند و به طبع آن فضای سفرنامه‌ها و سفرنامه نویسی رونق یابد.

او می‌گوید: مسئله سفر مسئله مهمی است و در واقع سبک زندگی، ویژگی روزمره، قید و بند‌هایی که نابه جا خودمان برای زندگی ایجاد کرده ایم باعث می‌شود که فرصت ارزشمند را برای داشتن یک سفر لذت بخش و نگارش سفرنامه از دست بدهیم.