«ده سال با حافظ اسد» با اسناد کتبی و شفاهی

بثینه شعبان در کتاب ده سال با حافظ اسد فقط به ایفای نقش یک راوی یا ناشر اسناد، اکتفا نکرده، بلکه به ارائه تحلیل و دیدگاه خود نیز پرداخته است. این بدان معنا است که وی در این کتاب هم جایگاه شاهد، هم در جایگاه نماینده دولت و هم در جایگاه یک قاضی ایستاده که حکم را صادر می‌کند.

کتاب «ده سال با حافظ اسد» نخستین کتابی است که با استناد به اسناد و منابع آرشیوی وزارت خارجه و کاخ ریاست جمهوری سوریه به موضوع نبرد عربی اسرائیلی، فرآیند مذاکرات صلح خاورمیانه در فاصلۀ سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ میلادی و همچنین خاطرات نویسنده به عنوان مترجم ویژه حافظ اسد پرداخته است.

نویسنده در اغلب بخش‌های کتاب از اسناد استفاده کرده‌است، چرا که اسناد مکتوب مستدل‌تر و قوی‌تر هستند. از جمله این اسناد می‌توان به نامه‌های رد و بدل شده میان شخصیت‌ها، توافقنامه‌ها، صورت جلسات رسمی، تماس‌های تلفنی مکتوب شده و... اشاره کرد. از سوی دیگر، ارائه مطالبی به نقل از شخصیت‌ها که در جریان جلسات و نشست‌های مختلف مطرح شده‌اند، اهمیت کمتری از اسناد مکتوب ندارد؛ چراکه شاهدان زنده ای وجود دارند که میتوانند درباره صحت این نقل قول‌ها شهادت دهند.

این اثر در 11 فصل تالیف شده است. در مسیر مادرید، خوشا به سعادت حامیان صلح، روی کار آمدن بیل کلینتون، ماه عسل سوریه و آمریکا در دوران کلینتون، ودیعۀ رابین، زمین هستۀ اصلی منازعه، میراث یوسف‌العظمه، تفاهم‌نامۀ آوریل، مذاکرات غیرمحرمانۀ رونالدلاودر، فاجعۀ شبرزتاون و مردی که حاضر به امضای توافقنامه نشد عناوین بخش‌های مختلف این کتاب هستند.

قسمتی از متن کتاب

حافظ اسد به منظور اثبات حسن نیت دمشق در قبال شیمون پرز، تنها با بکارگیری نفوذ بالای خود در لبنان برای مجاب ساختن حزب الله به متوقف کردن حملات مسلحانه به شمال اسرائیل موافقت کرد.

او خطاب با راس گفت: «اسرائیل نیز متقابلا باید گام‌هایی بردارد. به این مساله توجه داشته باشید که قدرت کنترل پرز بر ارتش اسرائیل بیش از قدرت کنترل ما بر حزب الله است.»

دیپلمات امریکایی که به دلیل دستیابی به امتیازی از سوی اسد خوشحال به نظر می‌رسید، از او پرسید: «آیا من می‌توانم صراحتا به پرز بگویم که شما به تلاش برای آرام‌سازی اوضاع در جنوب لبنان پایبند هستید؟ من تا کنون پیرامون این مساله با او صحبت نکردم، اما اینکار را انجام خواهم داد.» رئیس جمهور سوریه لبخندی زد و پاسخ داد: «مانعی در این زمینه نمی‌بینم، اما لازم است از متوقف شدن حملات ارتش اسرائیل به جنوب لبنان نیز اطمینان حاصل شود.» راس در ادامه تصریح کرد: «قطعا اگر توافق اولیه‌ای حاصل شود که پرز بتواند بر آن تکیه کند و جایگاهش در اسرائیل را تقویت سازد، شاهد پیشرفت گسترده مذاکرات صلح خواهیم بود.»

به یاد دارم زمانی که در نشست مذکور مشغول ترجمه بودم، کریستوفر راس و دنیس راس نکته‌ای را پیرامون یکی از کلمات ترجمه شده از انگلیسی به عربی مطرح کردند. در حال حاضر دقیقا به یاد ندارم که آنها درباره چه کلمه‌ای صحبت می‌کردند. به هر حال، من کاربردهای مختلف آن کلمه را برای رئیس جمهور اسد تشریح کردم، اما مقامات امریکایی توضیحاتم را نپذیرفتند. پس از چند دقیقه بحث و مناقشه آن‌ها در نهایت قانع شدند. اینجا بود که حافظ اسد با لحنی طنز آلود، لبخند غرورآمیزی زد و خطاب به دیپلمات‌های امریکایی گفت «درست است که شما اصالتا امریکایی هستید، اما مانند بثینه مدرک دکترای ادبیات انگلیسی ندارید.»

کتاب ده سال با حافظ اسد به قلم بثینه شعبان با ترجمه رامین حسین‌آبادیان در ۴۰۸ صفحه با شمارگان ۵۰۰ نسخه در انتشارات مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران با کاغذ حمایتی منتشر شده‌است.